ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΑΧΤΗ

"Καλοκαίρι κι τα καταχνιά".

Από τον Τένεσι Ουίλιαμς

οι τίτλοι τέλους για ένα καλοκαίρι

που θα μας μείνει αιώνια

σφηνωμένο στη μνήμη…

Όμορφα χωριά, ασσύμετρα καίγονται… Η χώρα που ως άλλος Κρόνος τρώει τα παιδιά της, μέχρι και τον Κρόνιο λόφο έκαψε… Σε «Ασσύμετρη απειλή» οφείλονται οι φωτιές, λέει η κυβέρνηση δανειζόμενη την αμερικάνικη ονοματοποιία. Όταν δεν μπορούμε να αρθρώσουμε τη φρίκη, όταν δεν μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε, το ρίχνουμε στη σημειολογία του φόβου… Η απενοχοποίηση στις μέρες μας δανείζεται από τον Ντεριντά… Η επικοινωνιακή διαχείριση του καλοκαιρινού Ολοκαυτώματος είναι μια γελοία μίμηση της υπερατλαντικής ρητορικής που όταν δεν μπορεί να καλύψει την ανεπάρκεια της, ή τα εγκληματικά της σχέδια καταφεύγει στην φρασεοπλαστική ομπρέλα συνδυάζοντας λέξεις που δεν συνδυάζονται και παράγοντας ένα υβρίδιο που όζει μετάθεση, στρουθοκαμηλισμό και τρόμο.
Καταφέραμε λοιπόν μετά το έπος των Ολυμπιακών Αγώνων, να διασώσουμε και πέντε δεντράκια στην Ολυμπία, ενώ την ίδια στιγμή δεκάδες ψυχές έχουν χαθεί για πάντα, κόποι ζωής έχουν εξαφανιστεί και ο τόπος έχει ντυθεί στα μαύρα. Η ασσύμετρη χώρα φυσικό είναι να απειλείται και ασσυμέτρως, να διοικείται ασσυμέτρα, να ζει ασσύμετρα. Κάποια στιγμή θα τελειώσει κι αυτή η τραγωδία και τότε θα πρέπει σοβαρά να σκεφτούμε τι ζητάμε από αυτή τη χώρα, τι ζούμε σ’ αυτή τη χώρα, τι είναι αυτή η χώρα. Φαίνεται πως για έναν τόπο που ζει στο «περίπου», που νομοθετεί στο «περίπου» που εξελίσσεται στο «περίπου», αρκεί μια «ασσύμετρη απειλή» για να λοξέψει δια πάντως τη πλαστή συμμετρία του. Πίσω από αυτό το ξεσκέπασμα βέβαια έχουν μείνει πυρπολυμένα σώματα, πυρπολυμένες ψυχές, πυρπολημένες οικογένειες, πυρπολημένη φύση, πυρπολημένα σπίτια, πυρπολημένες περιουσίες.
Φωτιές υπήρχαν πάντοτε. Και καταστροφικές, και άγριες. Και εμπρησμοί υπήρχαν και νεκρούς θρηνήσαμε. Καύσωνας, μελτέμι και πράσινο παράγουν ένα ζοφερό άθροισμα που μπορεί να οδηγήσει σε ανάφλεξη. Υπήρχε λοιπόν πάντοτε ο παράγων αντίξοες συνθήκες, ο παράγων ανεξέλεγκτη δύναμη της φύσης. Υποδαυλιζόμενοι στην κυριολεξία από τον παράγοντα απατεωνιά, κερδοσκοπία. Όμως ακόμα και αυτό το ολέθριο «σύστημα» είχε κάποια αρχιτεκτονική, κάποια κίνητρα, κάποια εξήγηση. Το πρόσφατο Ολοκαύτωμα άλλαξε εντελώς τα δεδομένα. Δεν νομίζω να υπάρχει τέτοιου τύπου «ανεξήγητη» καταστροφή σε καμία χώρα του κόσμου. Από το τσουνάμι μέχρι και την 11η Σεπτεμβρίου τα καταστρεπτικά γεγονότα έχουν έναν άξονα, μια εξήγηση, ένα κίνητρο, μια (τραγική) δομή. Στην περίπτωση της τελευταίας τραγωδίας με τις φωτιές, η «αφήγηση» είναι επιστημονικής φαντασίας, δεν υπάρχει ικανή μυθοπλασία για να τη στηρίξει. Κι ο πιο ευφάνταστος λογοτέχνης θα έπρεπε να καταθέσει λογικοφανές σενάριο για να στηρίξει την φικσιον του. Εδώ λοιπόν τι έγινε; Ποιος φταίει; Μια δράκα αποφασισμένων εμπρηστών, μνησίκακοι μετανάστες, η 17 Νοέμβρη της Πυράς, οι Τούρκοι, οι Σέρβοι, οι Σκοπιανοί, η CIA, το ΚΑΠΣΕ (Κίνημα Αυτόνομων Πυρομανών στην Ελλάδα);
Η Ελλάδα που ξέραμε θα υπάρχει πια μόνο σε φωτογραφίες. Η Πελοπόννησος ανάμνηση παλιά, η Εύβοια στάχτη… Το συλλογικό υποσυνείδητο γέμισε από πρωτόγνωρες εικόνες που θα μείνουν σφηνωμένες για πάντα στον ψυχισμό μας. Κι ελπίζουμε, αν μη τι άλλο, να μας κάνουν περισσότερο απαιτητικούς, περισσότερο πολίτες, περισσότερο συνειδητοποιημένους.
Οι υπεύθυνοι αλλά και οι Έλληνες πολίτες παρακολουθούν αυτό το φλεγόμενο σίριαλ από την τηλεόραση μέσα σ’ ένα αλαλούμ αλληλοκατηγοριών. Μια χώρα αλαλούμ καίγεται μέσα σε μια βαλκανική τρέλα. Μια χώρα που από το διαμάντι της Μεσογείου πάει να μετατραπεί σε ένα «απέραντο κλιματιζόμενο φρενοκομείο».
Για να δούμε, θα δοθούν όλα τα κονδύλια για την εκλογική εκστρατεία στους πυροπαθείς; Έστω κι ένα φυλλάδιο υποψηφίου πλέον είναι όνειδος για τον πολιτικό που θα το πληρώσει. Η σατανική σύμπτωση των εκλογών της 16ης Σεπτεμβρίου είναι μια καλή ευκαιρία να δούμε τη τσίπα μας έμεινε. Η Ιωάννα Καρυστιάνη μίλησε για κυβέρνηση Εθνική ενότητας. Ίσως δεν έχει άδικο. Όμως επιτέλους πρέπει να καταλάβουμε πως η μονή λύση στον 21αιώνα για τον άνθρωπο, και ειδικά για όσους έχουν το ιδιόρρυθμο ελληνικό DNA στον οργανισμό τους είναι μια Κοινωνία των Πολιτών. Κι εδώ δε μιλάω για ονοματοποιία, εδώ μιλάω γι αυτό που σημαίνει επακριβώς η φράση. Μια κοινή, συλλογική δράση όσων μένουν στον ίδιο τόπο, για τον ίδιο τους τον τόπο. Γιατί από την Κοινωνία των πολιτικών είδαμε.

Ελλάδα, Αύγουστος 2007

O τόπος μας είναι κλειστός, όλο βουνά που έχουν σκεπή το χαμηλό ουρανό μέρα και νύχτα.
Δεν έχουμε ποτάμια δεν έχουμε πηγάδια δεν έχουμε πηγές,
μονάχα λίγες στέρνες, άδειες κι αυτές, που ηχούν και πού
τις προσκυνούμε.
Ήχος στεκάμενος κούφιος, ίδιος με τη μοναξιά μας ίδιος με την αγάπη μας, ίδιος με τα σώματά μας.
Μας φαίνεται παράξενο που κάποτε μπορέσαμε να χτίσουμε τα σπίτια τα καλύβια και τις στάνες μας.
Κι οι γάμοι μας, τα δροσερά στεφάνια και τα δάχτυλα γίνουνται αινίγματα ανεξήγητα για την ψυχή μας.
Πώς γεννήθηκαν πώς δυναμώσανε τα παιδιά μας;

Ο τόπος μας είναι κλειστός.
Τον κλείνουν οι δυο μαύρες Συμπληγάδες.
Στα λιμάνια την Κυριακή σαν κατεβούμε ν' ανασάνουμε βλέπουμε να φωτίζουνται στο ηλιόγερμα σπασμένα ξύλα από ταξίδια που δεν τέλειωσαν σώματα που δεν ξέρουν πια πώς ν' αγαπήσουν.

Γ. Σεφέρης, "Μυθιστόρημα"

Edinburgh + festival

Καμπύλα βοτσαλωτά δρομάκια και κρυφές γωνιές που μοιάζουν να έχουν αποδράσει από κάποιο σύγγραμμα noir-gothic. Βρίσκομαι στην καρδιά του Εδιμβούργου, στο Royal Mile, έναν πεζόδρόμο μήκους ενός μιλίου που συνδέει τα δύο σημεία αναφοράς: το υπέροχο Μεσαιωνικό Κάστρο που αγκαλιάζει ολόκληρη την πόλη και το παραμυθένιο Παλάτι του Hollyrood, το εξοχικό της Βασιλικής Οικογένειας της Αγγλίας. Α, ναι, το Εδιμβούργο είναι ένας τόπος που ‘όζει’ λογοτεχνία. Ο Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον, βάσισε τον κεντρικό χαρακτήρα του περίφημου «Δρ. Τζέκιλ, κύριος Χάιντ», σ’ ένα τοπικό δολοφόνο. Έναν ήρωα με διχασμένη προσωπικότητα, μετωνυμία μιας πόλης όπου το ρομαντικό χάος της παλιάς γοτθικής συνοικίας αντιπαρατίθεται στην νεοκλασική αίγλη της Νέας Πόλης και τα σικάτα μαγαζιά του κέντρου στην underground κουλτούρα του Trainspotting.

Το Κάστρο του Εδιμβούργου απλώνεται σαν βεντάλια από πάνω μου. Ανεβαίνω. Mιλάμε για ένα υπέροχο γοτθικό συγκρότημα, χτισμένο στην κορυφή ενός ηφαιστειογενούς λόφου. Στην είσοδό του διεξάγεται κάθε χρόνο το Military Tattoo, μια στρατιωτική παρέλαση που αποτελεί την μεγάλη ατραξιόν του Διεθνούς Φεστιβάλ του Εδιμβούργου. Σε ειδικό δωμάτιο του κάστρου έχω την τιμή να απολαύσω τα εμβλήματα του σκoτσέζικου θρόνου - την κορώνα, το σκήπτρο και το σπαθί της πόλης. Αυτό που με ξεκουφαίνει λίγο αργότερα είναι το ηχητικό σήμα κατατεθέν του Εδιμβούργου: το One O’ clock Gun, ένα κανόνι που πυροδοτείται από το κάστρο καθημερινά εκτός Κυριακής ακριβώς στις 13.00 από το 1861!
Και πάλι στο Royal Mile - η High Kirk of St Giles, είναι ο μεγαλύτερος καθεδρικός ναός της Σκοτίας με το περίφημο παρεκκλήσι Τhistle Chapel. Στην είσοδο του ναού βλέπω στο δάπεδο μια καρδιά από βότσαλα - η Heart of Midlothian, εμπνευσμένη από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Ουώλτερ Σκοτ. Κατεβαίνοντας τον πεζόδρομο μέσα από αναρίθμητα μαγαζάκια που πουλάνε ουίσκι, το διάσημο σκοτσέζικο ύφασμα tartan, πίπιζες και γκάιντες, καταλήγω στο Palace of Holyrood , την παλαιότερη βασιλική κατοικία η οποία ακόμα και σήμερα χρησιμοποιείται από το σόι της Ελίζαμπεθ.
Το ευρύτερο τοπίο έχει κι αυτό τις παραξενιές του. Το Εδιμβούργο είναι μια πόλη παραθαλάσσια και ταυτόχρονα έχει περισσότερους λόφους κι απ’ τη Ρώμη! Μία βόλτα στα σοκάκια αρκεί να με βυθίσει σ’ ένα αναπάντεχο χωροταξικό μοντάζ. Στρίβω από μια άνευ ενδιαφέροντος γωνία και μ’ ένα αστραπιαίο jump cut μένω με το στόμα ανοιχτό στη μαγευτική θέα της θάλασσας. Φτάνω αμέριμνος στη κεντρική αρτηρία, την George Street, κι ο ποταμός Forth μαζί με τους λόφους του File εμφανίζονται ξαφνικά σε σινεμασκόπ γενικό πλάνο...
Είναι βέβαια και το φως...Το φως του Εδιμβούργου είναι διαυγές, θα το χαρακτήριζα -τηρουμένων φυσικά των αναλογιών- ως το βόρειο αδελφάκι του αττικού. Κι αυτό σε μια πόλη που πριν 100 χρόνια έφερε το υποτιμητικό παρατσούκλι Auld Reekie (Παλιοκαπνισμένη) εξαιτίας του ανθυγιεινού πέπλου από αναθυμιάσεις κάρβουνου και άνθρακα από τις καμινάδες. Σήμερα, τα πράγματα είναι τούμπα: το κέντρο του Εδιμβούργου αποτελεί Τοποθεσία Παγκόσμιας Κληρονομιάς, via ΟΥΝΕΣΚΟ.

Γραμμή στο δεύτερο σημαντικότερο λόφο της πόλης: το Calton Hill απ’ όπου μένω ενεός στη πανοραμική θέα της πόλης έτσι όπως απλώνεται ως κάτω στην θάλασσα. Στην βορινή πλευρά δεσπόζει το Nelson Monument, που χτίστηκε το 1807 προς τιμήν της νίκης του Λόρδου στην ναυμαχία του Τραφάλγκαρ, ενώ στο κέντρο του λόφου υπάρχει η κιτς - ατραξιόν της πόλης: το National Monument, ένας ημιτελής ναός με 12 κολώνες που φιλοδοξούσε να γίνει μια ‘φωτοτυπία’ του Παρθενώνα. Θου κύριε... Το παρατσούκλι του Εδιμβούργου: ‘Αθήνα του Βορρά’ δεν είναι τυχαίο... Ευτυχώς για όλους μας έχει τελειώσει μόνον η δυτική πλευρά του ναού!
Κατεβαίνω στη βάση του λόφου στην περίφημη Princess street - τον κεντρικό εμπορικό δρόμο της πόλης. Σημείο αναφοράς της αποτελεί το πολυώροφο υπερκατάστημα Waverley Shopping Centre. Πιο κάτω, το Scott Monument, ένας γοτθικός πυλώνας από μάρμαρο της Καράρα ύψους 55μ., αφιερωμένος στον μεγάλο συγγραφέα. Δεν έχω δει υψηλότερο μνημείο στο κόσμο προς τιμήν ενός ανθρώπου των γραμμάτων!

Ώρα για την άλλη πλευρά του Ιανού. Η Νέα Πόλη του Εδιμβούργου είναι χτισμένη με αυστηρή ορθογώνια λογική, μια γεωμετρική αυστηρότητα που σπάει η καλαισθησία των κτισμάτων. Τρέντι μπαρακια και ντιζαινάτο shopping με ακολουθούν κατά μήκος της George Street, ενός δρόμου με έντονο γεωργιανό χαρακτήρα που ενώνει την κατάφυτη Charlotte Square, την ομορφότερη πλατεία της πόλης, με την St Andrew Square.

Εδώ η ο τόπος που διεξάγεται το Book Festival. μερος του Ετήσιου Διεθνούς φεστιβάλ, το μεγαλύτερο φεστιβάλ τέχνης του κόσμου, με περίπου ένα εκατομμύριο επισκέπτες . Για περισσότερο από ένα μήνα η πόλη γεμίζει κινηματογραφικές πρεμιέρες, παραστάσεις πάσης φύσεως (θέατρο, όπερα, χορός, τζαζ, και κλασσική μουσική, stand up comedy), αλλά και δημόσια απαγγελία ποιημάτων, χάπενινγκ και ό,τι άλλο βάλει ο νους σας. Ένα πραγματικό overdose τέχνης!

Κι εδω την Πέμπτη 17 Αυγουστου παρουσιαζω την αγγλικη έκδοση του Μπαρ Φλωμπερ σε μια εκδήλωση μαζί με τον Javier Cercas τον εξαιρετικο Ισπανό συγγραφεα των "Στρατιωτες της Σαλαμίνας" και "Η Ταχυτητα του Φωτος". Οσοι τυχαίνει αν είστε στην πολη εκεινο το διαστημα ιδου το λινκ:

http://www.edinburgh-festivals.com/listings.cfm?sid=17583

'Ομοια Τρίγωνα

Στην Λούλα Αναγνωστάκη

Είχα περπατήσει χρόνια
σε μονοπάτια υδάτινα, χέρσους τόπους και σπηλιές κάθε λογής
ως του αιώνα την τελευταία μέρα
όταν έφτασα στo τόπο εκείνο
κι είδα στη σειρά τα τρία παγωμένα πουλιά
την αγριόπαπια, την κουκουβάγια και το γλάρο
καθένα να φυλάει την παγωμένη ανάσα μου
στου αίματος του την πιο μύχια σφαιρίνη
και από πίσω τους άνοιγαν τα βουνά
και χυνόταν το νερό τους στη θάλασσα
καινούργιο πάντα σαν το χρόνο

Μπροστά, που κοίταζα, ήταν ένα παγόβουνο
που έλαμπε καταύγαστο
στο ερμητικό του τρίγωνο

Ξάφνου, μεταξύ λέξης και σιωπής
με μια βουή φοβερή
ανασηκώθηκε ο όγκος ο υποθαλάσσιος
τεράστιος όπως ήταν σε σχέση με τον έξω
και γύρισαν ανάστροφα οι ραφές της ύπαρξης
με το σουλούπι της ψυχής
να αποσφραγίζεται δαιμόνιο
τα λέπια του να σπαρταρούν από την ποτισμένη αλμύρα
και να γλιστρούν από τον ορθό τώρα πυθμένα
μυστικά χιλιοσφράγιστα
από το αίμα των προγόνων ως το μικρό το
ανεξήγητο πετάρισμα στα βλέφαρα

Τότε, πρόσεξα στη βάση
τη βρωμισμένη απ’ το πλαγκτόν κι από το χρόνο
εγκιβωτισμένο στον πάγο
ένα μικρό όγκο κόκκινο που μου’ μοιαζε
δεν τόλμησα ούτε να σκεφτώ τι ήταν
μόνο πραγματικότητα έβλεπα
Γεωμετρία
όμοια τρίγωνα
το ένα τ’ ουρανού και τ’ άλλο του θανάτου.