Κριτικη για τη "Βίλα Κομπρέ" απο τη Λίνα Πανταλέων (Ελευθεροτυπία)

ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ
Βίλα Κομπρέ
Θάνατος σε υψηλή ανάλυση

Η κατάκτηση της αυτογνωσίας μέσα από το πένθος

Αδαμόπουλος Θάνος εκ του Αθανασίου, γιος νεκροθάφτη. Ακόμα και αν το τελευταίο μυθιστόρημα του Αλέξη Σταμάτη δεν ήταν κατάφορτο από συμβολισμούς, εγκατασπαρμένους σε υποφωτισμένα σημεία της ιλιγγιώδους πλοκής, η ταυτότητα του κεντρικού ήρωα είναι αρκούντως ευρηματική, δηλωτική της αμφισημίας της περιπέτειάς του. Η θανή είναι συνυφασμένη με τη ζωή του Θάνου, μεγαλωμένου ανάμεσα στους νεκρούς που φρόντιζε ο πατέρας του λίγο πριν από την ταφή, χαρίζοντάς τους τη μικρή αθανασία μιας «πολαρόιντ». Με τον θάνατο του πατέρα, αφετηρία της αφήγησης, ο γιος υποβάλλεται στην οδυνηρή επιστροφή στις ρίζες, μετουσιωμένος βαθμιαία σε ένα θλιβερό κακέκτυπο του εκλιπόντος, νεκρός και μαζί νεκροθάφτης που σκάβει στα πετρώδη υποστρώματα της ύπαρξής του για την ανακομιδή του εσώτερου εαυτού του. Η επιστροφή του τον πάει πολύ πιο πίσω από την περιφρονημένη γενέτειρα, οδηγώντας τον σε έναν ανοίκειο χωροχρόνο, όπου όχι μόνο θα συναντηθεί με τον γεννήτορα, αλλά και θα προσεγγίσει τον αρχέτυπο πρόγονο του επωνύμου του, ταξιδεύοντας στα πέρατα της υπόστασής του. Μολονότι αγωνιά να διατηρήσει μια φυγόκεντρη τροχιά, παρεμβάλλοντας ανάμεσα στον ίδιο και τους ανοιχτούς τάφους της μνήμης και του γενέθλιου τόπου μια ολοένα μεγαλύτερη απόσταση, καταλήγει τελικά στο κέντρο από το οποίο απομακρυνόταν εδώ και είκοσι οχτώ χρόνια, στον θαμμένο του εαυτό.

Παραλήπτης μιας ιστορίας

«Ο πατέρας έχει να πει μιαν ιστορία». Ο Θάνος δεν είναι καθόλου διατεθειμένος να αποκρυπτογραφήσει το ακατάληπτο «μεταθανάτιο κείμενο» που του κληροδότησε ο πατέρας του, αν και οι απίθανες περιπέτειές του κατατείνουν ακριβώς στην αποδοχή αυτής της πατρικής αφήγησης. Εξυπνη η επιλογή του Σταμάτη να βαφτίσει τον νεκρό πατέρα Πολύβιο, να του δώσει δηλαδή το όνομα του αρχαίου Ελληνα ιστορικού. Οι εξιστορήσεις του τωρινού Πολύβιου έχουν έναν μόνο παραλήπτη, τον μόνο ικανό να τις αποτιμήσει όσο και να τις αξιοποιήσει. Ο Θάνος θα χρειαστεί να φτάσει στο τέρμα της αναζήτησής του, για να αντιληφθεί τη σημασία αυτού του κειμένου, του οποίου η κατακλείδα γράφεται μέσα από τον τάφο. Μέχρι, ωστόσο, να αποδεχθεί το χρέος της παραλαβής, ξαπλώνει διαδοχικά σε πολύμορφα φέρετρα προκείμενου να κάνει το «είναι» του να «ειπωθεί». Η πορεία του δεν είναι απλώς φυγόκεντρη, αλλά και καθοδική. Αποτινάσσοντας νωρίς την ταφόπλακα της θεσσαλικής επαρχίας και εγκαταλείποντας οριστικά τα μικροσκοπικά σπίτια που ανακάλυπτε με την παιδική αρχιτεκτονική του φαντασία στις κουφάλες των δέντρων, κατέρχεται σε υπόγειο διαμέρισμα του αθηναϊκού κέντρου για να βυθιστεί ύστερα από χρόνια, αυτός «ο κληρονόμος ενός λάκκου», στη γούβα που είχε σχηματίσει το σώμα του φευγάτου πια πατέρα στο κρεβάτι. Υποβλητική η πρώτη σελίδα όταν ο ήρωας δρασκελίζοντας το κατώφλι του πατρικού του έχει την αίσθηση πως ο φασματικός του ένοικος, το μόλις αφυπνισμένο παρελθόν του, του επιτίθεται με απρόσμενη βαναυσότητα. Δεν θα αργήσει να ανταποδώσει τη «γροθιά που του ήρθε καταπρόσωπο» από το επέκεινα, γυρνώντας την πλάτη του στον νεκρό που περιμένει τον θρήνο του, μαγνητισμένος από έναν άλλο θάνατο, αυτόν που απαθανατίστηκε στη φωτογραφία μιας νεαρής γυναίκας. Η φωτογραφία μοιάζει να είναι το μυστικό κληροδότημα του πατέρα, όμως ο Θάνος αδυνατεί παντελώς να κατανοήσει τις ιερογλυφικές της σημάνσεις και γι' αυτό πασχίζει εμμόνως να τις καταστήσει μεταφράσιμες. Η νεκρή γυναίκα τού προσφέρει τον μίτο για να εισδύσει στις λαβυρινθώδεις ατραπούς του πένθους και να εξουδετερώσει το άγνωστο θηρίο που τον παραμονεύει βαθιά μέσα του. Από το υπόγειο της Χαριλάου Τρικούπη θα καταβυθιστεί στον χαμένο χρόνο της Βίλας Κομπρέ, ενός υπερήλικου, μυθιστορηματικού αρχοντικού, για να καταδυθεί κατόπιν στο απόκοσμο σκοτάδι της αφρικανικής ζούγκλας, όπου φωλιάζοντας στην κουφάλα ενός δέντρου ιερού θα συναντηθεί για πρώτη φορά ουσιαστικά με τον πατέρα του. Το αίμα από τα χείλη της νεκρής γυναίκας στην παλιά «πολαρόιντ», ανεβαίνει τελικά στα χείλη του Θάνου. Η εσωτερική αιμορραγία, απόρροια του ανεσταλμένου θρήνου, φτάνοντας στα χείλη του εξωτερικεύεται με τις μόνες λέξεις που μπορούν να ανταλλάξουν οι ζωντανοί με τους αγαπημένους απόντες, τα δάκρυα. Πριν από το καθαρτήριο κλάμα, ωστόσο, το νερό, δεσπόζον μοτίβο της αφήγησης, θα ξεπλύνει τον ήρωα από τις αντιστάσεις του και το πένθος του θα γίνει «λύσιμο». Κλαίγοντας πάνω από το μνήμα του πατέρα του το κουβάρι του περασμένου χρόνου θα «λυθεί».

Ειρωνικοί συμβολισμοί

Ο Σταμάτης εκμεταλλεύεται δεξιοτεχνικά τη φωτογραφία σε συνάρτηση τόσο με την προβληματική του θανάτου όσο και με την ιδιοσυστασία του πρωταγωνιστή. Ενδεικτικός ο παρακάτω συσχετισμός: «[...] η φωτογραφία, όπως και ο χαρακτήρας του ανθρώπου, αναπτύσσεται στο σκοτάδι». Η επιμελής σκηνοθεσία των νεκρικών πορτρέτων, εξωραϊστικών όσο και γαληνευτικών, βρίσκεται σε απόλυτη αντιστοιχία με τις αλλεπάλληλες υποκρίσεις διαφορετικών προσωπείων από τον Θάνο, του οποίου η πλέον δεσποτική αγωνία είναι να μη φαίνεται τίποτα από αυτόν. Ωστόσο, η μεταμφίεση του εαυτού προϋποθέτει τη γνώση του. Ο Θάνος μοιάζει να μη γνωρίζει τίποτε γι' αυτό που είναι, με συνέπεια κάθε μάσκα που επιχειρεί να φορέσει, αργά ή γρήγορα να του πέφτει από το πρόσωπο. Από το άλλο μέρος, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το προοδευτικό και καταφανώς αλληγορικό βούλιαγμα του ήρωα στη γη ή, αλλιώς, η μυσταγωγική του συνάντηση με τη χοϊκή διάσταση της υπόστασής του. Στην υπόδειξη αυτής της επανασυμφιλίωσής του με το χώμα, μετωνυμία της γενέτειρας και ταυτοχρόνως του φρεσκοσκαμμένου τάφου, συμβάλλει δραστικά το κομμάτι της Αφρικής, όπου η περιπλάνησή του παραλληλίζεται με ταξίδι «στην παιδική ηλικία της Γης», σε έναν «τόπο-μηδέν». Η παραισθητική του πεζοπορία μέσα στη ζούγκλα αντανακλά έξοχα τη δυσχέρεια των υπαρξιακών διαδρομών· δυσχέρεια καθρεφτισμένη λοξά στις τελετές των ιθαγενών, υπό ένα συμβολικό πρίσμα ιεροτελεστίες ενηλικίωσης. Από το αφρικανικό ιντερλούδιο αξίζει να κρατήσουμε την άγρια σεξουαλική συνεύρεση του κυρίου Ζήτα και της κυρίας Θήτα στο πλαίσιο μιας δυσεξήγητης τελετουργίας καθώς και τη μυστήρια θεότητα του ορίου, τον Εσου. Ζωή και θάνατος σε παραλληλία και ανάμεσά τους ο ήρωας να παλεύει να απευθυνθεί στον εαυτό του σε δεύτερο πρόσωπο, να μιλήσει «[...] την περίεργη Εσπεράντο, με την οποία η ψυχή συνδιαλέγεται με τον εαυτό της».

Πρέπει να προσεχθεί πως τα αλληγορικά επίπεδα της αφήγησης δεν προκύπτουν από μια εξεζητημένη συμβολοποίηση, αλλά λειτουργούν ειρωνικά, υποδηλώνοντας την αναιτιότητα των αναζητήσεων του ήρωα. Ο τελευταίος ψάχνει το οικείο μέσα στο ανοίκειο, επιμένοντας να διακρίνει στο άγνωστο κάτι δικό του. Το νόημα της ασθματικής του δράσης εκρέει από τα αδιέξοδα της σκέψης του. Εξαιρετική η σύνοψη της ιδιόρρυθμης μεθόδου αυτοσυνειδησίας του ήρωα στη διατύπωση: «εκβίαζε τον οιωνό μες στο χάος». Οταν οι μαύρες τρύπες αυτού του χάους φωτίζονται δεν του εξηγούν, όπως ήθελε να πιστεύει, τον εαυτό του, αλλά του αποκαλύπτουν τις ψευδαισθήσεις του. Αν μια φωτογραφία περισσότερο κρύβει παρά φανερώνει, ένα εκβιαστικό βλέμμα περισσότερο αυταπατάται παρά βλέπει. Το ταξίδι του Θάνου δεν είναι παρά η πλάνη ενός πλάνητος, ενός ταξιδευτή που φτάνει στον προορισμό του επιστρέφοντας στο σημείο εκκίνησης, ενός παιδιού που ενηλικιώνεται χωρίς ποτέ να βρει ένα τιμόνι για τα ακυβέρνητα ποδήλατά του.

ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 30/05/2008

ΚΚΕ και Χατζιδάκις

ΥΠΟΓΡΑΦΕΣ
ΚΚΕ ΚΑΙ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ
Θα το πιστεύατε ποτέ ότι το ΚΚΕ θέλοντας να γιορτάσει τα 90 χρόνια της ιστορίας του, θα επέλεγε μια συναυλία αφιερωμένη σε έναν δηλωμένα δεξιό δημιουργό όπως τον Μάνο Χατζιδάκι και μάλιστα στο χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς; (6-8 Σεπτεμβρίου). Ομολογώ ότι ξαφνιάστηκα ευχάριστα με την διπλή αυτή απόφαση. Αφ ενός για την επιλογή ενός αρχαιολογικού χώρου για τις εκδηλώσεις και αφ ετέρου για εκείνη του μεγάλου Μάνου ως τιμώμενου καλλιτέχνη.
Είναι γνωστό βεβαία ότι ο Χατζιδάκις ενώ θεωρητικά υποστήριζε την δεξιά και ήταν στενός φίλος του Κωνσταντίνου Καραμανλή, στην πράξη η πολιτεία του ήταν πιο αριστερή από πολλούς «αριστερούς». Ποτέ δεν διστάσει να εναντιωθεί στην εξουσία και υπήρξε από τις προοδευτικότερες και πλέον ανεξάρτητες φωνές της εποχής του. Εξ άλλου είχε πει κάποτε πως «Εμένα δε μ αρέσουν ούτε οι Σιβηρίες, ούτε τα δολάρια». Για την δε Αλέκα Παπαρήγα λέγεται ότι έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση.
Μπράβο λοιπόν στον Περισσό που αποφάσισε να «ανοίξει το πεδίο» και να προχωρήσει με διορατικότητα σε αυτήν την πολλαπλά συμβολική κίνηση, αντί να οδηγηθεί σε αναμενόμενες, χιλιοδοκιμασμένες επιλογές που λίγο πολύ όλοι φανταζόμαστε... Ελπίζουμε δε η διάθεση του αυτή να έχει και συνέχεια. Την χρειάζεται την εξωστρέφεια, ειδικά το κόμμα της παραδοσιακής αριστεράς…
Ενδιαφέρον θα χει πλέον ο χώρος και το αφιέρωμα που θα επιλέξει η ηγεσία του Κόμματος το2018, για την επέτειο των 100 του χρόνων...

δημοσιευτηκε στο Εθνος 26.5.08

Εκδήλωση στο Τρένο στο Ρουφ

Ακουστε μια προσφατη εκδήλωση στο Τρένο στο Ρουφ εδώ.

Βιντεο από την παρουσιαση της Βιλας Κομπρέ

Video από την παρουσιαση της Βίλας Κομπρέ

Ευχαριστώ ολους οσους ήρθαν!

Η Βιλα Κομπρε "ζωντανη" στο δικτυο

Την Τρίτη 13 Μαιου θα επιχειρησουμε με καποιους καλους φιλους μπλογκερ κατι πολυ πρωτοτυπο.
Η παρουσιαση της "Βιλας Κομπρε"

στο "104" των εκδοσεων Καστανιωτη,

θα μεταδοθει απ ευθειας απο το SYNC channel.. στο Ιντερνετ.
Η επισημη ωρα έναρξης της εκδήλωσης είναι 8.
Η διευθυνση ειναι η εξης:
http://www.mogulus.com/sync
Καλο συντονισμό!

Οι εκδόσεις Καστανιώτη

παρουσιάζουν το μυθιστορημα

του ΑΛΕΞΗ ΣΤΑΜΑΤΗ
ΒΙΛΑ ΚΟΜΠΡΕ

στον πολυχώρο 104

Θεμιστοκλέους 104

την Τρίτη 13 Μαίου

Για το βιβλίο συζητουν ο Αλέξης Σταματης

με τον blogger nuwanda(Γιάννη Γιαννούδη)

διαβάζουν οι

Μπέττυ Αρβανίτη Δημοσθένης Παπαδόπουλος

ωρα έναρξης 8.00

για το ΙδιογράφΩς

http://autographcollectors.blogspot.com

ΙΤΑΛΙΑ: ΛΙΓΟΤΕΡΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ- ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ!

Φανταστείτε έναν υποψήφιο δήμαρχο στην Αθήνα να περιλαμβάνει μεταξύ των προεκλογικών του σλόγκαν το εξής ανατριχιαστικό: «Ταδόπουλος, για λιγότερο κινηματογράφο και περισσότερη ασφάλεια!». Οι εφημερίδες θα τον είχαν περιλάβει κανονικά, αλλά κυρίως θα είχε πέσει το γέλιο της αρκούδας με την περίπτωση του, με τον Λαζόπουλο να ’χει βρει πελάτη για πέντε εκπομπές σερί. Όμως το σενάριο δεν είναι φανταστικό και πόσο μάλλον το γεγονός ότι ο εν λόγω υποψήφιος εξελέγη! Ο Τζιάννι Αλεμάνο, πρώην (;) νεοφασίστας πολιτικός, ο οποίος είναι ο νέος δήμαρχος της Ρώμης -υπό τις ευλογίες του καβαλιέρε Σίλβιο Μπερλουσκόνι-, περιλάμβανε στην καμπάνια του αυτό ακριβώς το σύνθημα.
Μια από της πρώτες του ενέργειες λοιπόν είναι να υποβαθμίσει (η και να σταματήσει τελείως) το Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Ρώμης, το οποίο θεωρεί ότι δεν είναι τίποτα άλλο παρά έναν κόκκινο χαλί για τις ξένες ταινίες. Στα πλαίσια αυτά θα αντικαταστήσει τον σημερινό πρόεδρο του Φεστιβάλ Τζοφρέντο Μπετίνι με τον βετεράνο σκηνοθέτη Πασκουάλε Σκουιτιέρι, ο οποίος δήλωσε ότι θεωρεί άχρηστο ένα Φεστιβάλ Κινηματογράφου στην αιώνια πόλη.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι η πρώτη φορά που η Ρώμη διαθέτει έναν ακροδεξιό (η δεξιό) δήμαρχο. Είναι γνωστό ότι ο Αλεμάνο είναι κατά της μετανάστευσης. Αλλά με το να φτάνει στο σημείο να θεωρεί και τις ξένες ταινίες που διαγωνίζονται σε ένα διεθνές φεστιβάλ κινηματογράφου ως απειλή για την «ιταλικότητα», προσδίδει στην ξενοφοβία μια νέα, έως και κωμική διάσταση. Αυτός δεν θα επέτρεπε ποτέ στην Σοφία Λόρεν να παίξει σε αμερικάνικη ταινία…