«ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΚΛΑΨΕΙΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟ;», ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ

Συντάχθηκε απο ΕΥΑ ΜΠOYZH

Κυριακή, 25 Νοέμβριος 2012

Το νέο μυθιστόρημα του Αλέξη Σταμάτη είναι γεγονός και θέτει ένα  ερώτημα που μας προβληματίζει: «Μπορείς να κλάψεις μέσα στο νέρο;» Με ένα πολύ ενδιαφέρον εξώφυλλο, ο Αλέξης Στάματης... και το «Μπορείς να κλάψεις μέσα στο νέρο;» από τις εκδόσεις Καστανιώτη, έρχονται για να μας τα «ταξιδέψουν» σε ένα σκοτεινό παρελθόν με απαγορευμένες μνήμες και θαμμένες υποθέσεις... ... Κι επειδή δε μ' αρέσει να σας αφήνω με απορίες, σας παραθέτω την περίληψη του βιβλίου.  Περίληψη Ο Ορέστης Πολίτης είναι ένας επιτυχημένος προγραμματιστής, που περνά μια ήσυχη ζωή με τη γυναίκα και την κόρη του σε ένα σπίτι στο κέντρο της πόλης. Κάποια στιγμή δέχεται μια αναπάντεχη πρόσκληση από τα παλιά. Ένα σκοτεινό παρελθόν αρχίζει να ξετυλίγεται, με «απαγορευμένες» μνήμες, τραυματισμένους έρωτες, θαμμένες υποθέσεις και γεγονότα δραματικά, για τα οποία κανείς στην οικογένειά του δε γνωρίζει το παραμικρό. Τα πρόσωπα που ζουν και κινούνται γύρω του έχουν και εκείνα τον δικό τους επτασφράγιστο κόσμο: φίλοι, γείτονες και συγγενείς, όλοι τους κρύβουν κάτι, ενώ τα μυστικά τους δημιουργούν σταδιακά ένα μείγμα έτοιμο να εκραγεί. Όταν κάποτε συμβαίνει αυτή η έκρηξη, οι μάσκες πέφτουν και μια σειρά από «υπόγειες» πραγματικότητες βγαίνει στο φως: ιστορίες πάθους, έρωτα, τρομοκρατίας, βίας, εκδίκησης, ενοχών και προδοσίας, που κανείς δε θα υποψιαζόταν ότι θα μπορούσαν να κρύβονται σε ένα «αθώο» διαμέρισμα. Γιατί πίσω από τέσσερις τοίχους τίποτα δεν είναι εκείνο που φαίνεται. Ή εκείνο που αφήνουν οι άνθρωποι της διπλανής μας πόρτας να φανεί. (Φωτογραφία: Tάκης Σπυρόπουλος) Τι λέτε; Θα μπορούσε τελικά κάποιος να κλάψει μέσα στο νερό;

Νέο μυθιστόρημα από τον Αλέξη Σταμάτη

Το νέο μυθιστόρημα του Αλέξη Σταμάτη «Μπορείς να κλάψεις μες στο νερό» (εκδ. Καστανιώτη) μόλις κυκλοφόρησε σε έντυπη μορφή αλλά και e-book. Ο γνωστός συγγραφέας υφαίνει και πάλι ένα λαβύρινθο συμπτώσεων και μυστικών, αποκαλύπτοντας σταδιακά το πραγματικό πρόσωπο των ηρώων του.

Πέμπτη, 29 Νοεμβρίου 2012 Ο Ορέστης Πολίτης είναι ένας επιτυχημένος προγραμματιστής, που περνά μια ήσυχη ζωή με τη γυναίκα και την κόρη του σε ένα σπίτι στο κέντρο της πόλης. Κάποια στιγμή δέχεται μια αναπάντεχη πρόσκληση από τα παλιά. Ένα σκοτεινό παρελθόν αρχίζει να ξετυλίγεται, με «απαγορευμένες» μνήμες, τραυματισμένους έρωτες, θαμμένες υποθέσεις και γεγονότα δραματικά, για τα οποία κανείς στην οικογένειά του δε γνωρίζει το παραμικρό.
Τα πρόσωπα που ζουν και κινούνται γύρω του έχουν και εκείνα τον δικό τους επτασφράγιστο κόσμο: φίλοι, γείτονες και συγγενείς, όλοι τους κρύβουν κάτι, ενώ τα μυστικά τους δημιουργούν σταδιακά ένα μείγμα έτοιμο να εκραγεί.
Όταν κάποτε συμβαίνει αυτή η έκρηξη, οι μάσκες πέφτουν και μια σειρά από «υπόγειες» πραγματικότητες βγαίνει στο φως: ιστορίες πάθους, έρωτα, τρομοκρατίας, βίας, εκδίκησης, ενοχών και προδοσίας, που κανείς δε θα υποψιαζόταν ότι θα μπορούσαν να κρύβονται σε ένα «αθώο» διαμέρισμα. Γιατί πίσω από τέσσερις τοίχους τίποτα δεν είναι εκείνο που φαίνεται. Ή εκείνο που αφήνουν οι άνθρωποι της διπλανής μας πόρτας να φανεί.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Αλέξης Σταμάτης γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο ΕΜΠ και έκανε μεταπτυχιακά Αρχιτεκτονικής και Κινηματογράφου στο Λονδίνο. Έχει γράψει είκοσι ένα βιβλία (μυθιστορήματα, διηγήματα, βιβλίο για παιδιά, νουβέλες, ποίηση).
Το πρώτο του μυθιστόρημα, Ο έβδομος ελέφαντας (1998), εκδόθηκε στη Μεγάλη Βρετανία. Το Μπαρ Φλωμπέρ (πρώτη έκδοση, 2000) εκδόθηκε στη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και τη Σερβία. Η Αμερικάνικη φούγκα (2006) κέρδισε το Διεθνές Βραβείο Λογοτεχνίας του Αμερικανικού Ομοσπονδιακού Ιδρύματος Τεχνών και εκδόθηκε στις ΗΠΑ. Η Μητέρα Στάχτη (2005) εκδόθηκε στις ΗΠΑ και στην Τουρκία. Το πρώτο του παιδικό μυθιστόρημα, Ο Άλκης και ο λαβύρινθος (2009), τιμήθηκε με το Πρώτο Βραβείο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου.
Για τη δεύτερη ποιητική συλλογή του, Αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων (2003), του απονεμήθηκε το 1994 από το Δήμο Αθηναίων το Πρώτο Βραβείο Ποίησης στη μνήμη Νικηφόρου Βρεττάκου. Ποιή¬ματά του έχουν μεταφραστεί στη Μεγάλη Βρετανία.
Ο μονόλογός του Τελευταία Μάρθα παίχτηκε το 2008 στο «Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας». Δυο μονόλογοί του με τίτλο Γένεση ανέβηκαν το 2009 στο «Θέατρο Χώρα». Το θεατρικό του έργο Δακρυγόνα παρουσιάστηκε το 2010 στο «Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας», όπου το 2012 ανέβηκε και το θεατρικό του Σκότωσε ό,τι αγαπάς. Έχει αντιπροσωπεύσει πολλές φορές την Ελλάδα σε διεθνή λογοτεχνικά συνέδρια και διδάσκει Δημιουργική Γραφή στο Κολλέγιο Αθηνών-Ψυχικού και στο Μουσείο Ηρακλειδών.
Πληροφορίες: «Μπορείς να κλάψεις μες στο νερό;» του Αλέξη Σταμάτη, εκδ. Καστανιώτη.

«Μπορείς να κλάψεις μες στο νερό;» το νέο μυθιστόρημα του Αλέξη Σταμάτη

Ο Ορέστης Πολίτης είναι ένας επιτυχημένος προγραμματιστής, που περνά μια ήσυχη ζωή με τη γυναίκα και την κόρη του σε ένα σπίτι στο κέντρο της πόλης. Κάποια στιγμή δέχεται μια αναπάντεχη πρόσκληση από τα παλιά. Ένα σκοτεινό παρελθόν αρχίζει να ξετυλίγεται, με «απαγορευμένες» μνήμες, τραυματισμένους έρωτες, θαμμένες υποθέσεις

και γεγονότα δραματικά, για τα οποία κανείς στην οικογένειά του δε γνωρίζει το παραμικρό.

Τα πρόσωπα που ζουν και κινούνται γύρω του έχουν και εκείνα τον δικό τους επτασφράγιστο κόσμο: φίλοι, γείτονες και συγγενείς, όλοι τους κρύβουν κάτι, ενώ τα μυστικά τους δημιουργούν σταδιακά ένα μείγμα έτοιμο να εκραγεί. Όταν κάποτε συμβαίνει αυτή η έκρηξη, οι μάσκες πέφτουν και μια σειρά από «υπόγειες» πραγματικότητες βγαίνει στο φως: ιστορίες πάθους, έρωτα, τρομοκρατίας, βίας, εκδίκησης, ενοχών και προδοσίας, που κανείς δε θα υποψιαζόταν ότι θα μπορούσαν να κρύβονται σε ένα «αθώο» διαμέρισμα. Γιατί πίσω από τέσσερις τοίχους τίποτα δεν είναι εκείνο που φαίνεται. Ή εκείνο που αφήνουν οι άνθρωποι της διπλανής μας πόρτας να φανεί.

Το μυθιστόρημα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτης
 

Ο συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης «ομολογεί» για το νέο του μυθιστόρημα «Μπορείς να κλάψεις μες στο νερό;»
 

Γιατί επιλέξατε τον τίτλο αυτό; Το κλάμα είναι εγκλωβισμένη μορφή έκφρασης;

Μια καλή ερώτηση! Ενώ η φράση πέφτει εντελώς τυχαία στο βιβλίο και ο μη "υποψιασμένος" αναγνώστης δύσκολα θα κάνει άμεσα τον συνειρμό… συνοψίζει ένα δίπολο που ουσιαστικά αντανακλά την ουσία του βιβλίου: την κάθαρση - λύτρωση από το παρελθόν, αλλά και το «κρυφό κλάμα» (ένα κλάμα που συντελείται σε άλλο στοιχειό, και μοναχικά) για τον φέροντα φόβο του σήμερα.

Ποιο είναι εκείνο το σημείο στο βιβλίο σας...με το κορυφαίο συναισθηματικό κρεσέντο;

Δεν είναι ένα, είναι πολλά. Το βιβλίο είναι βιβλίο χαρακτήρων. Θέλω να πω πως έχει γίνει πολύ δουλειά στον καθένα. Ο κάθε χαρακτήρας είναι μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση. Έτσι οι εκάστοτε συγκρούσεις ή επαφές τους δημιουργούν αναφλέξεις που συχνά είναι πολύ έντονα συναισθηματικά φορτισμένες. Άλλες φορές αυτό θα γίνει άμεσα, δηλαδή οι χαρακτήρες εκφράζονται στον απόλυτο σχεδόν βαθμό, ενώ άλλες φορές – κι αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον – τα κρατάνε μέσα τους και όταν έρχεται η ώρα οι συγκρούσεις ξεσπούν ως μεταθέσεις. Όπως άλλωστε γίνεται και στη ζωή.
 

Πρέπει ο άνθρωπος να ανακαλεί το παρελθόν (εννοώ κολλήματα - πισωγυρίσματα) ή να πορεύεται με νέα δεδομένα χωρίς να επιστρέφει σε ό,τι οδυνηρό;

Κάποια στιγμή όταν το παρελθόν τον αρπάζει από το γιακά δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Εδώ έχουμε μια τέτοια περίπτωση. Ο ήρωας έχει επιλέξει τη λήθη - την απόλυτη λήθη - μέχρι που το παρελθόν τον «επισκέπτεται». Και μιλάμε για ένα τόσο κρίσιμο και άγριο παρελθόν που δεν γίνεται να μην πάρει θέση. Φυσικά όλα αυτά συμβαίνουν στον παρόντα χρόνο, άρα δεν έχουμε «νοσταλγίτιδες» και τέτοια. Έχουμε πράξεις. Γεγονότα, δράσεις, συγκρούσεις. Το παρελθόν δεν μπορείς να το σβήσεις, μπορείς όμως να το μετασχηματίσεις, να το φέρεις εντός σου με χάρη. Ακόμα κι αν είναι οδυνηρό μπορείς να το έχεις αφομοιώσει και να αντλείς από εκείνο την γνώση και την σοφία του τι δεν πρέπει πια να κάνεις.

Εσείς σε ποια φάση βρίσκεστε αυτόν τον καιρό;

Έχοντας περάσει μια από τις πιο οδυνηρές χρονιές της ζωής μου με ένα πρόβλημα υγείας που με ταλαιπώρησε όλο το χρόνο και ό,τι συνακόλουθο έφερε αυτό, είμαι ευτυχής που πλέον τελειώνει και μπαίνω στον επόμενο χρόνο υγιής και καλά. Ό,τι περνάει κανείς τον πλουτίζει, μαθαίνεις, πας κόντρα στις σιγουριές σου. Και στην τελική βλέπω μόνο τα θετικά. Δόξα τω θεώ, υπήρξαν πολλά! Πάμε για άλλα λοιπόν. Όσο κι αν το περιρρέον κλίμα είναι αυτό που όλοι ξέρουμε, παρόλα αυτά εκτός από την αντιμετώπιση του, έχουμε υποχρέωση να βελτιώνουμε όσο γίνεται περισσότερο τον εαυτό μας και ποτέ να μην επαναπαυόμαστε. Διότι ως γνωστόν η ασφάλεια είναι το μεγαλύτερο παραμύθι. Δεν υπάρχει ούτε στην φύση ούτε κανείς μπορεί να στην εγγυηθεί. Έσω έτοιμος λοιπόν, για τα πάντα, πάντοτε. Με ηρεμία όμως, ψυχραιμία και δύναμη.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα Αλέξη Σταμάτη

Ο Αλέξης Σταμάτης γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο ΕΜΠ και έκανε μεταπτυχιακά Αρχιτεκτονικής και Κινηματογράφου στο Λονδίνο. Έχει γράψει είκοσι ένα βιβλία (μυθιστορήματα, διηγήματα, βιβλίο για παιδιά, νουβέλες, ποίηση).

Το πρώτο του μυθιστόρημα, Ο έβδομος ελέφαντας (1998), εκδόθηκε στη Μεγάλη Βρετανία. Το Μπαρ Φλωμπέρ (πρώτη έκδοση, 2000) εκδόθηκε στη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και τη Σερβία. Η Αμερικάνικη φούγκα (2006) κέρδισε το Διεθνές Βραβείο Λογοτεχνίας του Αμερικανικού Ομοσπονδιακού Ιδρύματος Τεχνών και εκδόθηκε στις ΗΠΑ. Η Μητέρα Στάχτη (2005) εκδόθηκε στις ΗΠΑ και στην Τουρκία. Το πρώτο του παιδικό μυθιστόρημα, Ο Άλκης και ο λαβύρινθος (2009), τιμήθηκε με το Πρώτο Βραβείο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου.

Για τη δεύτερη ποιητική συλλογή του, Αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων (2003), του απονεμήθηκε το 1994 από το Δήμο Αθηναίων το Πρώτο Βραβείο Ποίησης στη μνήμη Νικηφόρου Βρεττάκου. Ποιή¬ματά του έχουν μεταφραστεί στη Μεγάλη Βρετανία.

Ο μονόλογός του Τελευταία Μάρθα παίχτηκε το 2008 στο «Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας». Δυο μονόλογοί του με τίτλο Γένεση ανέβηκαν το 2009 στο «Θέατρο Χώρα». Το θεατρικό του έργο Δακρυγόνα παρουσιάστηκε το 2010 στο «Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας», όπου το 2012 ανέβηκε και το θεατρικό του Σκότωσε ό,τι αγαπάς.

Έχει αντιπροσωπεύσει πολλές φορές την Ελλάδα σε διεθνή λογοτεχνικά συνέδρια και διδάσκει Δημιουργική Γραφή στο Κολλέγιο Αθηνών-Ψυχικού και στο Μουσείο Ηρακλειδών.
 

Επιμέλεια: Βίκυ Μπαφατάκη

Δημοσιογράφος - Επικοινωνιολόγος

Ο συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης μιλά στο in2life

• 
  Το τελευταίο βιβλίο του Αλέξη Σταμάτη στην ιστοσελίδα των εκδόσεων Καστανιώτη
• 
  Το προσωπικό ιστολόγιο του Αλέξη Σταμάτη
• 
  Η βιβλιογραφία του Αλέξη Σταμάτη στο Biblionet

Δημοσίευση | 11 Φεβρουαρίου 2013

συνέντευξη στον Γιώργο Κόκουβα
Όλοι κρύβουμε μυστικά, μικρά ή μεγαλύτερα. Αυτά που κρύβουν οι ήρωες του Αλέξη Σταμάτη συνήθως είναι τερατώδη. Και η οικογένεια του τελευταίου του μυθιστορήματος, «Μπορείς να κλάψεις μες στο νερό;», δεν αποτελεί εξαίρεση. Το παρελθόν τους έρχεται να τους στοιχειώσει, όσο η πένα του Αλέξη Σταμάτη «ξεμπροστιάζει» την παθογένεια που κρύβεται πίσω από τους τέσσερις τοίχους του μέσου ελληνικού σπιτιού.
Λίγο μετά την παρουσίαση του βιβλίου του στο Public Συντάγματος, και λίγο πριν ετοιμάσει βαλίτσες για τις Βρυξέλλες, όπου θα φιλοξενηθεί από το Ευρωκοινοβούλιο με άλλους συναδέλφους του από τις χώρες της Μεσογείου, για να συζητήσουν για την τέχνη τους στην περίοδο των «P.I.G.S.», ο Αλέξης Σταμάτης βρήκε τον χρόνο να μιλήσει στο in2life για τα δικά του μυστικά: Τα μυστικά της γραφομηχανής του, το πώς γεννιούνται οι χαρακτήρες του, και την σχέση που έχει το υπουργείο Πολιτισμού με την… Ζιμπάμπουε.

*Ας ξεκινήσουμε από τον τίτλο του βιβλίου. Πώς τον εμπνεύστηκες; Ο τίτλος θα λέγαμε αρχικά ότι είναι λιγάκι εκκεντρικός, περιέχει ερωτηματικό. Απευθύνεται λοιπόν στον αναγνώστη και του θέτει ένα ζήτημα, ένα ερώτημα που εμφανίζεται κάποια στιγμή στο βιβλίο, σε αναπάντεχο σημείο. Αυτή η φράση θέτει ένα δίπολο, το οποίο συνοψίζει την ουσία της ιστορίας μου: Από την μία βρίσκεται η κάθαρση, που επιτυγχάνεται με το κλάμα, αλλά από την άλλη, αυτή η κάθαρση γίνεται σε ένα ξένο στοιχείο, με μοναχικό τρόπο, αφανώς. Λαμβάνει χώρα στο νερό, θα λέγαμε δηλαδή ότι έχουμε μεταφερθεί σε έναν άλλον κόσμο, αλλά το ζήτημα είναι όταν αναδυθείς στην επιφάνεια, αν θα έχεις διατηρήσει την ακεραιότητά σου, αν οι ενοχές σου έχουν φύγει ή υπάρχουν ακόμη.

*Το βιβλίο εξιστορεί την ιστορία μιας οικογένειας με πολλά μυστικά. Θα ήταν η ζωή ενδιαφέρουσα χωρίς μυστικά; Δεν υπάρχει ζωή χωρίς μυστικά. Κανείς δεν είναι ανοιχτό βιβλίο. Στην περίπτωση του βιβλίου, το ιδιαίτερο είναι πως υπάρχει μεγάλη γκάμα μυστικών, που κρύβονται πίσω από την «νορμάλ» εικόνα μιας τριμελούς οικογένειας. Η κόρη της οικογένειας για παράδειγμα έχει ένα μυστικό αξίας «άλφα», ενώ ο πατέρας ένα μυστικό αξίας «πενήντα άλφα», ένα τρομακτικό μυστικό. Η πυριτιδαποθήκη του συγγραφέα βρίσκεται στις αλληλεπιδράσεις αυτών των χαρακτήρων, και κατ’ επέκταση στις αλληλεπιδράσεις των μυστικών τους. Όσο για τα ίδια τα μυστικά, υπάρχει μια χρονική απόσταση μεταξύ του συμβάντος και της επανεμφάνισής του. Ο ήρωας είχε μια εμπειρία στα 20 του και το μυστικό αυτό επανεμφανίζεται όταν είναι 50. Το είχε θάψει σε ένα συρτάρι, είχε επιδοθεί σε αυτό που αποκαλώ διαμερισματοποίηση, και ξαφνικά, μετά από χρόνια, ένα ξυπνητήρι χτυπά μέσα στο συρτάρι.

*Πώς εμπνεύστηκες το βιβλίο, ποια ήταν η πρώτη «σπίθα» που το γέννησε; Τα βιβλία μου – και έτσι γράφω γενικά πλέον – δεν ξεκινούν από την πλοκή, αλλά από τους χαρακτήρες. Δηλαδή, όπως λέμε και στην δημιουργική γραφή, γράφω «από μέσα προς τα έξω», δημιουργώ τους χαρακτήρες, και οι ανάγκες τους γεννούν όσα διαδραματίζονται. Στην περίπτωση του «Μπορείς να κλάψεις μες στο νερό;», η πρώτη σπίθα ήταν το δίπολο που προέκυψε από ένα απλό ερώτημα του τύπου «τι θα γινόταν εάν…». Τι θα γινόταν εάν είχαμε μια οικογένεια που κάθε μέλος της κρύβει μικρά ή μεγαλύτερα μυστικά;



*Στο βιβλίο ενυπάρχει το ζήτημα της τρομοκρατίας, που έγινε πρόσφατα και πάλι επίκαιρο. Πώς το σχολιάζεις; Δυστυχώς, η τρομοκρατία επιστρέφει στην επικαιρότητα και δεν κρύβω πως είναι κάτι που με ανησυχεί. Μου πήρε έναν χρόνο περίπου για να ολοκληρώσω το βιβλίο, και όταν το έγραφα συζητούσα με φίλους μου την ιδέα της τρομοκρατίας και απ’ ό,τι φαίνεται, έπεσα μέσα. Ακόμη πιο προφητικό ήταν το προηγούμενο βιβλίο μου, η «Κυριακή» (σ.σ. διαδραματίζεται την Κυριακή των εκλογών του 2009), στο οποίο έκανα μια ακτινογραφία της κρίσης, πριν την κρίση.

*Σε μια εποχή σαν αυτή, είναι αναπόφευκτο να μπει η πολιτική στο έργο κάθε συγγραφέα;
Όχι, αναπόφευκτο δεν είναι. Σίγουρα, και στο «Μπορείς να κλάψεις μες στο νερό;» ενυπάρχει το πολιτικό στοιχείο, αλλά αυτό ήταν μια ανάγκη των χαρακτήρων, και όχι δική μου να περάσω κάποιο πολιτικό μήνυμα ή να κάνω το βιβλίο «επίκαιρο». Άλλωστε θεωρώ πολύ δύσκολο να γράψεις για μία κατάσταση όταν βρίσκεσαι μέσα σε αυτή. Από την άλλη, οι εκδοτικές διαδικασίες και οι περιορισμοί καθυστερούν τόσο τα πράγματα, που μπορεί να γράψεις κάτι για την κρίση σήμερα, και όταν εκδοθεί μετά από οκτώ μήνες να έχουν γίνει τόσα πράγματα που το βιβλίο να μοιάζει με παλιά φωτογραφία, με προχθεσινή εφημερίδα. Πιστεύω πως χρειάζεται «απόσταση» από κάτι ώστε να γράψεις γι’ αυτό – θυμίζω ότι κατά την διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου δεν γράφτηκαν καλά βιβλία για τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Αντίθετα, γράφτηκαν καταπληκτικές ερωτικές ιστορίες.

*Στο βιβλίο βλέπουμε την παθογένεια μιας ελληνικής αστικής οικογένειας του σήμερα. Για την παθογένειά της, φταίει το «σήμερα»; Αν η ιστορία διαδραματιζόταν αρκετές δεκαετίες πιο πριν, θα ήταν διαφορετικά τα πράγματα; Ωραία ερώτηση, που μου δίνει την ευκαιρία να πω πως η παθογένεια της ελληνικής οικογένειας δεν γεννήθηκε σήμερα. Απλώς τώρα βλέπουμε τα αποτελέσματα. Η ελληνική οικογένεια έχει εξελιχθεί σε κάτι τερατώδες, σε έναν τοξικό οργανισμό που καταπίνει τα μέλη της, τα ευνουχίζει, τους δημιουργεί φανταστικές ελπίδες. Βασική ένοχος είναι η μάνα, και βασικό θύμα το παιδί, το οποίο καθίσταται σχεδόν αυτιστικό, υποταγμένο. Δεν υπάρχει πλέον το φυσιολογικό δόσιμο της σκυτάλης από την μία γενιά στην άλλη. Και οι γονείς υπέφεραν πολύ όσο μεγάλωναν, γι’ αυτό ίσως τώρα δεν ξέρουν πώς να διαχειριστούν την οικογένεια. Υπάρχει μια τοξική υπερπροστατευτικότητα – νομίζουν πως έτσι οι γονείς βοηθούν τα παιδιά τους, τα οποία όμως σήμερα, πέραν της απίστευτης αμορφωσιάς, πέραν της σύγχυσης ρόλων που βιώνουν, φοβούνται να ερωτευτούν ή να πάρουν ευθύνες, καταλήγουν με τραυματισμένη σεξουαλικότητα, με εξαρτήσεις, ή από την άλλη, περνούν σε ακραίες συμπεριφορές – η κόρη της ιστορίας για παράδειγμα έχει χτίσει έναν ιδεατό κόσμο πίσω από την πόρτα του δωματίου της, έξω από τον οποίο δεν μπορεί να λειτουργήσει. Αυτή είναι η κακοδαιμονία της ελληνικής φυλής.

*Ασχολείσαι και με την διδασκαλία δημιουργικής γραφής – σε λίγο καιρό μάλιστα αρχίζει ένας νέος κύκλος μαθημάτων στο Κολλέγιο Αθηνών-Ψυχικού. Θεωρείς πως η συγγραφή είναι κάτι που διδάσκεται; Αυτό που λέω στους μαθητές μου την πρώτη ημέρα που συναντιόμαστε είναι «Καλημέρα παιδιά, τώρα θα διδαχθείτε κάτι που δεν διδάσκεται!» (γέλια). Όντως, είναι ένα μεγάλο ζήτημα αυτό, αλλά θεωρώ πως υπάρχουν πολλά εφόδια που μπορείς να δώσεις σε έναν επίδοξο συγγραφέα, τα οποία θα έχει υπ’ όψιν του είτε για να τα χρησιμοποιήσει, είτε για να τα αναιρέσει. Ο «μαθητής» δημιουργικής γραφής ασκείται, γράφει, διαβάζει και μαθαίνει όσα έχουν κωδικοποιηθεί στον κόσμο της λογοτεχνίας, κι αυτό είναι κάτι πολύ χρήσιμο – άλλωστε η αφήγηση δεν ξεκίνησε με τον Γουτεμβέργιο, η ανάγκη του ανθρώπου να λέει και να ακούει ιστορίες ξεκίνησε από τα σπήλαια, είναι κάτι πανάρχαιο. Είναι μια υγιής ανθρώπινη διαδικασία, και στόχος των μαθημάτων είναι να βρει ο κάθε συγγραφέας την δική του φωνή. Θέλουμε ο νέος συγγραφέας να βρίσκει την δική του «προσωπικότητα», και όχι όπως στην Αμερική, να του βάζουν το software και να παράγει έτοιμα βιβλία.

*Εσύ πώς συνηθίζεις να γράφεις; Έχεις κάποια συγκεκριμένη συνήθεια ή σου το καθορίζει η έμπνευση; Ευτυχώς, δεν είχα ποτέ μου την αρρώστια του λευκού χαρτιού. Έχω μια συνεχή, καθημερινή σχέση με το γράψιμο, το γραπτό δεν εγκαταλείπεται ποτέ για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό που έχω ως συνήθεια είναι να γράφω το πρωί. Πριν έναν χρόνο μάλιστα, είχα ένα πρόβλημα υγείας, και μία από τις παρενέργειες των φαρμάκων ήταν να ξυπνώ κάθε μέρα στις τέσσερις το ξημέρωμα. Έτσι, κατέληξα να γράφω καθημερινά τέσσερις με οκτώ το πρωί, και θεωρώ πλέον πως αυτή η ώρα είναι εκπληκτική για γράψιμο, είναι εξαιρετικά διαυγής.

*Στις 10 Απριλίου, έχει οργανωθεί μια συζήτηση στο Ευρωκοινοβούλιο, όπου θα συνομιλήσεις με άλλους δύο συναδέλφους σου από την Ισπανία και την Πορτογαλία. Ποιο είναι το σκεπτικό πίσω από την συνάντηση; Πρόκειται για μια πρωτοβουλία της ευρωβουλευτού Μαριλένας Κοππά, και θα είναι μια συζήτηση τριών συγγραφέων του Νότου, του Santiago Roncagliolo από την Ισπανία, του Jose Louis Peixoto από την Πορτογαλία και εμού από την Ελλάδα. Στην ουσία αντιπροσωπεύουμε τα τρία τέταρτα αυτού που ο κόσμος αποκαλεί P.I.G.S., και το σημαντικό είναι πως για πρώτη φορά στα χρονικά θα συζητήσουν συγγραφείς στο Ευρωκοινοβούλιο. Ως τώρα, όχι μόνο συγγραφείς, αλλά ούτε ένας καλλιτέχνης εν γένει δεν φιλοξενήθηκε εκεί. Πρόκειται λοιπόν για μια συζήτηση όχι απλώς για τα του οίκου του καθενός μας, αλλά για το πώς ο συγγραφέας εισπράττει και αντανακλά όσα συμβαίνουν – είναι φοβερό πόσα κοινά προβλήματα και βιώματα έχει ο ευρωπαϊκός Νότος, όπως για παράδειγμα η έλλειψη χρηματοδότησης από το κράτος.

*Πώς σου φάνηκε η είδηση για το λουκέτο στο ΕΚΕΒΙ; Έχω μείνει ενεός. Εν μια νυκτί έπεσε γκιλοτίνα σε έναν ολόκληρο οργανισμό. Ό,τι προβλήματα και να έχει αυτός, τα αντιμετωπίζεις, δεν περνάς στο άλλο άκρο και τον κλείνεις. Έχω να σας πω ότι οι συνάδελφοί μου από το εξωτερικό έμειναν με το στόμα ανοιχτό, λένε πως αυτά δεν συμβαίνουν ούτε στην Ζιμπάμπουε. Οι άνθρωποι του ΕΚΕΒΙ ήταν δικτυωμένοι με τα μεγαλύτερα φεστιβάλ και με ολόκληρο το εκδοτικό γίγνεσθαι του πλανήτη – τώρα δεν υπάρχει καν κρατική πολιτική για το βιβλίο. Η λογική είναι να αναλάβει το ίδιο το υπουργείο την χάραξή της, αλλά έχοντας επισκεφθεί το υπουργείο, γνωρίζω πως δεν υπάρχει ούτε χώρος, ούτε τεχνογνωσία για κάτι τέτοιο. Αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατόν ένας υπουργός Πολιτισμού να μην έχει καμία σχέση με τον πολιτισμό. Ας το πάρουμε από την ανάποδη: Φανταστείτε έναν επιτυχημένο στον χώρο του σκηνοθέτη, τον διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου για παράδειγμα, να τον έπαιρναν και να τον έκαναν υπουργό Οικονομικών. Το αντίστοιχο συμβαίνει και με αυτό του Πολιτισμού. Περισσεύει πάντα στην γωνία, και πάνω στην χαρτοπαιξία, στο μοίρασμα των υπουργείων, μένει το υπουργείο Πολιτισμού στο τέλος σαν τον τζόκερ – ή μάλλον σαν το ανάποδο του τζόκερ.

*Μπορεί σήμερα ένας συγγραφέας να ζήσει μόνο από την γραφομηχανή του; Κάποτε μπορούσε. Τουλάχιστον εξασφαλίζοντας ένα μεγάλο ποσοστό του εισοδήματός του. Σήμερα, δεν το συζητάμε καν. Κι εγώ, μπορώ να πω, πως για ένα διάστημα ζούσα κυρίως από αυτό – μάλιστα είχα κάνει μια συνειδητή επιλογή, αφήνοντας την αρχιτεκτονική για να ασχοληθώ με την συγγραφή, χωρίς κανείς να μου διασφαλίζει κάτι. Έχω δημιουργήσει μια καλή σχέση με το κοινό, αλλά αυτό δεν σου εξασφαλίζει τα προς το ζην. Βέβαια, η σημερινή πραγματικότητα σε ωθεί σε άλλους δημιουργικούς δρόμους, όπως για παράδειγμα αυτό που κάνω με τα μαθήματα δημιουργικής γραφής ή με την στροφή μου προς το θέατρο.

*Θεατρικοί μονόλογοι, μυθιστορήματα, διηγήματα, παιδικά βιβλία, σενάρια για τον κινηματογράφο… Κάθε μορφή συγγραφικής έκφρασης εκπροσωπεί και μια διαφορετική σου ανάγκη; Θα έλεγα πως ναι. Κάθε μορφή είναι διαφορετική – μερικές βέβαια, όπως το μυθιστόρημα με το διήγημα, είναι πιο συγγενικές. Το σενάριο είναι εντελώς άλλη υπόθεση, δεν μπορείς να γράψεις ένα σεντόνι μονολόγου για τον χαρακτήρα σου, πρέπει να δουλέψεις με εντελώς μαθηματικό τρόπο. Αλλά το πιο δύσκολο από όλα είναι το θεατρικό κείμενο. Είναι αμείλικτο, θνησιγενές, δεν εξαρτάται από εσένα. Όλα μπορούν να αλλάξουν με ένα «ναι» που θα προκύψει, δεν σου προσφέρει καμία ευκολία, είναι μέσα στην απλότητά του το πιο δύσκολο.

-Το βιβλίο «Μπορείς να κλάψεις μέσα στο νερό;» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη – μπορείτε να το αγοράσετε online από εδώ. Στις 14 Φεβρουαρίου στις 19.00, θα παρουσιαστεί στο Free Thinking Zone. Η συζήτηση του Αλέξη Σταμάτη με τους νοτιοευρωπαίους συναδέλφους του θα λάβει χώρα στις 10 Απριλίου στις Βρυξέλλες.