Συνέντευξη στο Art.mag

Συνέντευξη στην Ειρήνη Σπυριδάκη του Art.mag. Δείτε την εδώ.

Ο πολύμεταφρασμένος λογοτέχνης σκιαγραφεί τη μύχια ανάγκη του ανθρώπου για αναζήτηση των εσωτερικών στιβάδων της ύπαρξής του. Μέσα από μια επώδυνη συνήθως προσπάθεια ανάδυσης στην επιφάνεια πτυχών της ταυτότητάς τους, οι ήρωες των μυθιστορημάτων του φθάνουν τελικά στη λύτρωση. Ο Αλέξης Σταμάτης μάς αποκαλύπτει τα μυστικά της συγγραφής και τοποθετείται απέναντι σε ζητήματα που αφορούν στη λογοτεχνική παραγωγή, την πρόσληψη του λογοτεχνικού έργου και τις δυνατότητες επικοινωνίας που παρέχει σήμερα το διαδίκτυο σ’ ένα σύγχρονο συγγραφέα.

Ξεναγήστε μας στο συγγραφικό εργαστήρι σας. Πώς γεννιέται η αρχική ιδέα, πώς μετεξελίσσεται και πώς δομείται σε μυθιστόρημα; Αποκαλύψτε μας τις μικρές σας συνήθειες: Ποιες ώρες συνήθως δουλεύετε; Ακούτε μουσική τις ώρες που γράφετε;Ε

ίναι πολύ δύσκολη αυτή η απάντηση. Δεν υπάρχει συνταγή. Ο συγγραφέας είναι ένας επιμελητής χάους. Στην αρχή υπάρχει ένα αταξινόμητο, χαοτικό υλικό που σε περιτριγυρίζει. Σαν σύννεφα που καλείσαι να ποιμάνεις. Μέσα από αυτό, κάποια στιγμή αναδύονται καταστάσεις, πρόσωπα, σχέσεις. Πριν από καμιά δεκαριά χρόνια - πριν ακόμα μπω στην περιπέτεια του πεζού λόγου - πίστευα πως προτού αρχίσεις την πρώτη σελίδα ενός μυθιστορήματος χρειαζόσουν: δεκάδες κούπες καφέ, πλοκή, χαρακτήρας (-ες), σκηνικό. Μετά την περιπέτεια οκτώ μυθιστορημάτων, μπορώ με την μικρή μου πείρα να πω, πως το μόνο που χρειάζεσαι πριν αρχίσεις να γράφεις, είναι ο καφές. Ο συγγραφέας, όπως πολύ σωστά έχει πει ο Παύλος Μάτεσις, είναι ένας επιμελητής χάους. Βάζει τάξη στο κατακερματισμένο. Εν αρχή ην το χάος λοιπόν. Ύστερα ίσως μια λέξη, μια εικόνα, ένα αίσθημα.Παλιά κατάστρωνα αναλυτικά σχέδια για τα μυθιστορήματά μου. Ίσως ήταν ένα απότοκο από την θητεία μου στην αρχιτεκτονική. Σήμερα πιστεύω ότι το να διαθέτεις ένα αναλυτικό σχέδιο για το βιβλίο σου, έστω και αν είναι βασισμένο σε μια θαυμάσια ιδέα, είναι ό,τι το χειρότερο. Η υπέροχη ιδέα δεν οδηγεί αναγκαστικά σε ένα υπέροχο βιβλίο. Συνήθως οδηγεί στο τίποτα. Το μυθιστόρημα δεν είναι μεταπτυχιακή εργασία. Έρευνα ναι, αλλά έρευνα που μετακινείται ελεύθερα και άτακτα, με αναπάντεχες πτήσεις από το ένα σημείο στο άλλο. Έρευνα hypertext.Η διατήρηση της άγνοιας είναι σπουδαίο εργαλείο. Όταν γνωρίζεις τα πάντα για το βιβλίο σου, η πορεία μπορεί και να είναι καταστροφική. Είναι τελικά ευτυχία να συνειδητοποιείς ότι ενώ θέλεις ένας χαρακτήρας σου να κάνει κάτι, εκείνος το αρνείται. Όσο οι χαρακτήρες μένουν ζωντανοί, τόσο η πλοκή ακολουθεί... Η εικόνα των ηρώων πρέπει να είναι εκείνη που θα σε οδηγήσει, σχεδόν βιωματικά, στο βάθος που χρειάζεσαι.Όσο για μουσική, ναι ακούω.
Ποια στοιχεία της δικής σας προσωπικής διαδρομής έχετε αφήσει ως τώρα να παρεισφρήσουν στα βιβλία σας; Ποιος ήρωάς σας θεωρείτε ότι προσεγγίζει περισσότερο την ιδιοσυγκρασία σας;
Το μυθιστόρημα δεν είναι ντοκιμαντέρ, στέκεται σχεδόν a priori κάπως πιο «ψηλά από το έδαφος». Όλα τα μυθιστορήματα μιλούν για την πραγματικότητα, με τον βαθμό στρέβλωσης που επιδιώκει ο συγγραφέας. Ακόμα και η πλέον αναληθοφανής μυθοπλασία βασίζεται σε κάποια σταθερά γνωρίσματα του ανθρώπου. Σε αισθήματα, σχέσεις, φόβους. Εξάλλου και σ’ αυτήν την περίπτωση το επιλεκτικό «μοντάζ» των «σκηνών» που επιλέγονται είναι ήδη μια επέμβαση την γραμμική «ανάγνωση» της πραγματικότητας. Η μυθοπλασία είναι ένα ψέμα που αποκρύπτει μια βαθιά αλήθεια. Αυτή η εισαγωγή είναι απαραίτητη για να καταλάβετε ότι τελικά ο συγγραφέας είναι και παντού και πουθενά. Όσο για δικό μου ηρώα που με προσεγγίζει ως πρόσωπο, δεν είναι κάτι που μπορώ να κρίνω εγώ…
Σας γοητεύει το ταξίδι της κατάδυσης στα έγκατα της ανθρώπινης ψυχής. Οι ήρωές σας ζητούν επίμονα να ανακαλύψουν την ταυτότητά τους, αντιμαχόμενοι τα τραυματικά βιώματα και τις στερεοτυπικές τους πεποιθήσεις. Πού θεωρείτε ότι μπορεί να οδηγήσει αυτό το ταξίδι;
Το ταξίδι, το εσωτερικό αλλά και το εξωτερικό με γοήτευε πάντα. Οι ήρωες μου συχνά ταξιδεύουν εντός και εκτός. Δράττομαι της ευκαιρίας που μου δίνει η ερώτηση σας για να μιλήσω κυρίως για το εξωτερικό ταξίδι. Οι ήρωες μου, Έλληνες πάντα, ταξιδεύουν εκτός Ελλάδος, κουβαλώντας ωστόσο παντού την "ελληνικότητά τους", η οποία, ξέρετε, είναι μία πολύ παρεξηγημένη έννοια. Ως Έλληνες, είμαστε Βαλκάνιοι, στο μεταίχμιο Ανατολής και Δύσης. Αυτήν τη διπλή καταγωγή θα πρέπει να την επενδύουμε θετικά. Δεν πρέπει να την απομονώνουμε ούτε να τη συμπιέζουμε. Πρέπει να την εμπεριέχουμε. Πρέπει να περιέχουμε την καταγωγή μας χωρίς αυτή να μας χαρακτηρίζει. Νά 'μαστε πολίτες του κόσμου έχοντας ενσωματώσει κάθε μας καταγωγή, κάθε μας προέλευση. Προσωπικά, ως συγγραφέας, το ταξίδι μου ανανεώνει την εικονοποιία μου, μου γυμνάζει το βλέμμα, με θέλγει. Ο Καζαντζάκης έλεγε πολύ εύστοχα: "Το ταξίδι είναι η δέκατη Μούσα". Όσο για το εσωτερικό ταξίδι, ένα στοιχειό που χαρακτηρίζει τα βιβλία μου έχει συνήθως ως αφορμή κάποιο γεγονός. Ο ήρωας ερευνώντας για το γεγονός αυτό, όμως ουσιαστικά ερευνά τον εαυτό του.
Σας ενδιαφέρει η διαφορετική οπτική υπό την οποία ερμηνεύουν το έργο σας οι αναγνώστες;
Φυσικά και με ενδιαφέρει. Είναι δεδομένες οι διαφορετικές γνώμες. Υπό μια έννοια κάθε αναγνώστης ξαναγράφει το βιβλίο που διαβάζει. Στην αρχή με εξέπλητταν αρκετά σχόλια αναγνωστών, υπό την έννοια ότι φωτίζουν διαφορετικά πράγματα απ’ εκείνα που επεδίωκα. Στην πορεία συνειδητοποίησα ότι αυτό είναι τελικά και το ζητούμενο.
Τι μπορεί να προσφέρει η λογοτεχνία σε μια εποχή όπου ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με την οικονομική κρίση, τα επαγγελματικά αδιέξοδα και τη συναισθηματική ανεπάρκεια; Θεωρείτε ότι η λογοτεχνία πρέπει να αντανακλά την πραγματικότητα, ή μπορεί να λειτουργεί ερήμην της;
Η λογοτεχνία υπήρξε εδώ και αιώνες και θα εξακολουθεί να υπάρχει. Είτε τα πράγματα ήταν καλά, είτε όχι. Μάλιστα η λογοτεχνία έχει και την εξής παράδοξη ιδιότητα: Αντανακλά την πραγματικότητα, ακόμα και όταν λειτουργεί ερήμην της…
Εκτός από την πεζογραφία, έχετε δημοσιεύσει και πέντε ποιητικές συλλογές. Ποιοι λόγοι σας ώθησαν να ασχοληθείτε και με τον ποιητικό λόγο και ποιες θεωρείτε ότι είναι οι ιδιαιτερότητές του σε σχέση με την πεζογραφία;
Άρχισα ως ποιητής. Το πρώτο μου μυθιστόρημα άρχισε ως μια ιδέα που θα μπορούσε ωραιότατα να εξελιχθεί σαν ένα μεγάλο ποίημα, αλλά στην πορεία ‘έπαθε’ πλοκή και εξέβαλε ως πεζό. Από εκεί και πέρα τα δυο είδη αυτονομήθηκαν, αν και ως ένα σημείο, χωρίς ποτέ να πέφτω -ελπίζω- στο ποιητικό πεζό, υπάρχουν υπόγειες διασυνδέσεις, είναι σαν συγκοινωνούντα δοχεία. Το κοινό είναι αυτός ο περίφημος απλός, αλλά σοφός στίχος: «Another way to see», της Έμιλι Ντίκινσον.
Θα θέλαμε ένα σχόλιό σας για το σύγχρονο λογοτεχνικό γίγνεσθαι στη χώρα μας και για την κοινωνική υπόσταση του συγγραφέα.
Πιστεύω πως η νεότερη γενιά συγγραφέων, είχε το προνόμιο(;) να «ανδρωθεί» μέσα από την τεχνολογική επανάσταση, το άνοιγμα των επικοινωνιών και την παγκοσμιοποίηση. Οι συγγραφείς της ταξίδεψαν, έζησαν στο εξωτερικό, διάβασαν ξένη λογοτεχνία πριν ίσως διαβάσουν ελληνική, πρωτοέγραψαν σε υπολογιστή, πλοηγήθηκαν από πολύ μικροί στο δίκτυο. Συγγραφείς μιας γενιάς η οποία, αντίθετα με την προηγούμενη, δεν είχε «ορατό εχθρό» (αν και ο «εχθρός» είναι πλέον πανταχού παρών, αόρατος, και το χειρότερο, ενίοτε γοητευτικός), βρέθηκαν απότομα σ’ ένα νέο γενναίο κόσμο όπου οι «ισμοί» έδιναν τη θέση τους στα «τρία w», την εικόνα και την εικονικότητα.Ο συγγραφέας όμως είναι ένα πλάσμα που διψάει για έμπνευση. Όταν αίφνης μέσα από το Ίντερνετ ολόκληρος ο κόσμος βρίσκεται στο γραφείο του, δεν υπάρχει περίπτωση να αγνοήσει την πρόκληση. Το φυσικό αποτέλεσμα μιας απότομης μεγέθυνσης, μιας γιγάντιας εκτίναξης που διακτίνισε το «οικουμενικό» απευθείας στο γραφείο προς επεξεργασία.
Υπάρχει κάποια συμβουλή ή κριτική που σας έχει «σφραγίσει» και την ανακαλείτε συχνά στη λογοτεχνική διαδρομή σας;
Υπάρχουν κάποια λόγια του Γιώργου Χειμωνά, αλλά προτιμώ να τα κρατήσω για τον εαυτό μου. Όσο για κριτική, έχω ακούσει πολλά και σημαντικά από ανθρώπους που εκτιμώ. Προσπαθώ να μαθαίνω και από την αρνητική κριτική, αρκεί να είναι καλόπιστη. Την καλόπιστη αρνητική κριτική την έχω λάβει πολύ σοβαρά υπόψη μου και μάλιστα σε μια περίπτωση έχω κερδίσει πολλά, την κακόπιστη πλέον απλά την αγνοώ. Παίξαμε, γελάσαμε, τελείωσε.
Μιλήστε μας για το προσωπικό σας ιστολόγιο. Ποιες δυνατότητες επικοινωνίας με το αναγνωστικό κοινό προσφέρει το διαδίκτυο σ’ ένα συγγραφέα σήμερα;
Το blogging είναι ένα είδος πειραματικής γραφής. Από τη μια ενέχει την πολυτέλεια μιας δωρεάν αυτοέκδοσης, την οποία ο γράφων μπορεί να επιμεληθεί όσο θέλει μέχρι να την δημοσιεύσει κι από την άλλη διαθέτει την αυθεντικότητα μιας αυθόρμητης ηλεκτρονικής κραυγής. Αν συνυπολογίσουμε το διαδραστικό του μέσου, ο συνδυασμός των post και των σχολίων σε βάθος χρόνου - με την παρορμητικότητα που συχνά εντείνει το δίκτυο - παράγουν ένα σύνθετο, εξαιρετικά ενδιαφέρον αποτέλεσμα, που ενσωματώνει ένα πλέγμα μεθόδων δημόσιας επικοινωνίας, που έως σήμερα ήταν διακριτές μεταξύ τους. Ο Ιστός έχει τους δικούς του νόμους: δεν είναι βιβλίο, ούτε εφημερίδα. Ενέχει την δική του αφήγηση. Συντάσσεται με υπερκείμενα, με ενίοτε βίαια πετάγματα, με αναπάντεχες πτήσεις από ένα link σε άλλο, με ασυνεχές μοντάζ. Δεν περιλαμβάνει μόνο λόγο, αλλά μουσική, εικόνα και βίντεο. Δομή υπάρχει, αλλά είναι διαρκώς «in progress». Ως συγγραφέας με ρίζες στην αρχιτεκτονική, βρίσκω αυτήν την πολυεπίπεδη σύζευξη τόσων επικοινωνιακών ψηφίδων εξαιρετικά ελκυστική. Γι’ αυτό κάποια στιγμή, εντελώς αυθόρμητα έφτιαξα και το δικό μου ιστολόγιο.Ένας συγγραφέας που γράφει επώνυμο μπλογκ, δεν είναι «προστατευμένος». Δεν υπάρχει πρεστίζ, ρόλος, τίτλος. Ο συγγραφέας δε μιλάει ούτε μόνο με το έργο του, ούτε μόνο για το έργο του. Απελευθερώνεται και «ανεβάζει» ελεύθερα όλα εκείνα που τον έχουν ιντριγκάρει, χωρίς τον μανδύα της μυθοπλασίας, χωρίς την αρχιτεκτονική του επιμελημένου δοκιμίου, χωρίς την θεατρικότητα μιας συνέντευξης με διακριτούς ρόλους.

H μελαγχολία του διαδυκτίου

Περιδιαβαίνοντας εσχάτως κάποια μπλογκ, όχι αναγκαστικά καλλιτεχνικού χαρακτήρα, μου έκανε εντύπωση το πόσο καλογραμμένα κείμενα συναντάς. Ο υπολογιστής δεν μας συνέδεσε μόνο μεταξύ μας, μας προπόνησε και στο γράψιμο, μας βελτίωσε αφηγηματικά και στιλιστικά. Ψάχνοντας, βρίσκει κανείς παραγράφους διαμάντια, φράσεις κοσμήματα, αλλά και σκέψεις εξαιρετικές. Ένα το κρατούμενο.

Το δεύτερο που μου έκανε εντύπωση είναι το πόση μελαγχολία αναδύεται μέσα από πολλά από αυτά τα ενδιαφέροντα κείμενα. Μια μελαγχολία όμως ειδικού τύπου, σαν η ανθρωπινή φύση που τα κατέστρωσε να έχει απόλυτη επίγνωση του τι συναίσθημα επιτρέπει να διαρρεύσει. Ωστόσο πίσω από την ενδιαφέρουσα συλλογιστική, τις λυρικές εξάρσεις και το γλυκόπικρο ύφος των συγκεκριμένων κειμένων, υποψιάζομαι ότι έχω να κάνω με κάποιον «συγγραφέα» που δεν είναι κατ’ ουσία μελαγχολικός, αλλά τον υποδύεται. Κι αυτό το λέω δίχως καμία μομφή. Ο «συγγραφέας» υποδύεται τον μελαγχολικό για να κρύψει κάτι αφάνταστα πιο ουσιώδες. Για να κρύψει τον απελπισμένο.

Κάποτε η «μελαγχολία» ήταν ένας «καταραμένος» μανδύας, μια γοητευτική άλως που σήμαινε πρόσθετη ευαισθησία, αυτοκαταστροφική τάση, παραγνωρισμένη μεγαλοφυΐα, (και αρκετές φόρες επιτυχημένο μασκάρεμα). Ήταν μια μάσκα για να καλύψει συνήθως ένα έλλειμμα. (λίγοι οι αληθινοί «καταραμένοι» που κάηκαν σαν τα ρωμαϊκά κεριά) Σήμερα η μελαγχολία έχει γυρίσει από τη ανάποδη. Επιστρατεύεται για να καλύψει μια βαθιά απελπισία, ένα σπαρακτικό αδιέξοδο στο οποίο έχει οδηγήσει η εποχή.

Οι νέοι άνθρωποι που κατά κανόνα γράφουν σε αυτά τα ιστολογικά δεν κοιτάζουν το ηλιοβασίλεμα και θρυμματίζονται. Εκφράζονται έτσι γιατί είναι ο μόνος τρόπος που τους έμεινε. Διότι αν μπορούσαν κάποιοι να εκφράσουν εκείνο που ακριβώς αισθάνονται θα ήταν ίσως απλά κραυγές. Και η κραυγή δεν συντίθεται από κανένα γράμμα του αλφαβήτου.

δημοσιευτηκε στο Εθνος 16.2.09

Συντεντευξη στην "Ημερησία"

Συνέντευξη στην Τέα Βασιλειάδου

Για την εφημερίδα ΗΜΕΡΗΣΙΑ του Σαββατοκύριακου, 7 Φεβρουαρίου 2009

Αλέξης Σταμάτης : «Το μυθιστόρημα είναι μια ιστορία με λέξεις. Το θέατρο, μια ζωντανή ιστορία»

Τον γνωρίσαμε με τον «Έβδομο Ελέφαντα» και τον αγαπήσαμε με το « Μπαρ Φλωμπέρ», την «Αμερικανική Φούγκα», τη «Βίλα Κομπρέ» αλλά και με την ποιητική του συλλογή «Αρχιτεκτονική Εσωτερικών Χώρων». Στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας, το 2003, έκανε την πρώτη του θεατρική «εμφάνιση» με τον μονόλογο «Η τελευταία Μάρθα». Τώρα ανεβάζει στο Θέατρο Χώρα την παράσταση «Γένεση» με δύο μονόπρακτα του, «Το παιδί για τα Θελήματα» και τον «Καθρέφτη» σε σκηνοθεσία Αύρας Σιδηροπούλου και με πρωταγωνιστές τον Χρήστο Στέργιογλου και τη Ρηνιώ Κυριαζή. Ο Αλέξης Σταμάτης αγαπάει της πτήσεις και αναζητάει διαρκώς το ερέθισμα για νέα ταξίδια χωρίς όρια. Ένας αρχιτέκτονας που σπούδασε και σινεμά. Ένας ποιητής που γράφει εξαιρετικά μυθιστορήματα. Ένα παιδί του θεάτρου που έκανε την «επανάσταση» του και τώρα επιστρέφει στα οικεία μέρη…


- Τι σε έκανε να στραφείς στο θέατρο. Τι σε συνδέει και σε παρακινεί στο … σανίδι;
- Γεγονός είναι πως έχω μεγαλώσει μέσα στο θέατρο, επειδή η μητέρα μου είναι ηθοποιός. Έτσι δεν είναι περίεργο που επιστρέφω. Το περίεργο είναι το αντίθετο: Πως αποφάσισα να γίνω συγγραφέας και πώς τόσα χρόνια δεν είχα βγει στο θέατρο; Το θέατρο ήταν το προφανές.
- Σύμφωνα με το βιογραφικό σου, τίποτα στη ζωή σου δεν μοιάζει να είναι προφανές. Έχεις κάνει εντυπωσιακά άλματα τόσο στις σπουδές σου όσο και σε άλλες επιλογές σου. Αγαπάς τα άλματα…
- Ναι, μου αρέσει η πτήση. Έστω και στις επιλογές. Έτσι κάποια στιγμή, μετά από … δοκιμές ασχολήθηκα με τη συγγραφή. Αρχικά με την ποίηση, αργότερα με την πεζογραφία έχοντας γράψει και κάποιους στίχους για όπερα αλλά και διηγήματα και κινηματογραφικό σενάριο. Την περίοδο της πολιτιστικής Ολυμπιάδας συμμετείχα με ένα μονόπρακτο.
- Τι σε γοητεύει στο θέατρο;
- Ένα πεζογράφος ουσιαστικά είναι ένας απομονωμένος άνθρωπος. Δεν έρχεται σε επαφή με κανέναν και φυσικά είναι απόλυτα υπεύθυνος για το αποτέλεσμα του υλικού του. Το θέατρο είναι μια συνεργατική υπόθεση. Εκτός τούτου είναι και θνησιγενές. Δηλαδή παίζεται ένα βράδυ κι όταν τελειώσει η παράσταση παύει να υπάρχει. Αυτό είναι κάτι μαγικό. Όλα είναι μαγικά στο θέατρο και με βάζουν σε έναν διαφορετικό κόσμο. Επί πλέον στο θέατρο ο συγγραφέας εγκαταλείπει το έργο του. Αυτό που έχω γράψει το έδωσα στη σκηνοθέτιδα και στους ηθοποιούς και τους είπα «κάντε το ό,τι θέλετε». Η αγωνία μου όταν πρωτοπήγα να δω πρόβες δεν περιγράφεται. Ό,τι είχα γράψει έπαιρνε σάρκα και οστά και μετουσιωνόταν σε σκηνική δράση.
- Άρα οι διαφορές ανάμεσα στην πεζογραφία και τη θεατρική γραφή πως μπορούνε να περιγραφούνε;
- Το μυθιστόρημα είναι μια ιστορία με λέξεις ενώ το θέατρο είναι μια ζωντανή ιστορία. Αντίστοιχα το σινεμά είναι μια ιστορία με εικόνες. Στο θέατρο ο λόγος είναι προφορικός κι αυτό δημιουργεί πολλές δυσκολίες. Έχοντας περάσει από όλα τα είδη του λόγου θεωρώ ότι το θέατρο είναι το δυσκολότερο είδος. Και σκεφθείτε ότι εγώ ακόμη βρίσκομαι στους μονολόγους, δεν έχω προχωρήσει σε ένα πλήρες θεατρικό έργο. Αυτό θα είναι το επόμενο βήμα. Θα προχωρήσω σιγά σιγά γιατί σέβομαι πολύ το θέατρο.
- Ας μιλήσουμε για τα παρόντα μονόπρακτα στο θέατρο Χώρα: «Το παιδί για τα θελήματα» και τον «Καθρέφτη». Όπως έχεις πει έχουν ένα κοινό προβληματισμό, τη σχέση του ανθρώπου με το παρελθόν και το μέλλον.
- Σε πρώτο επίπεδο είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ τους. «Το Παιδί για τα
Θελήματα» πατά στον μύθο της ταινίας «Αποκάλυψη Τώρα» του Φράνσις
Φορντ Κόπολα, που με τη σειρά της βασίζεται στο βιβλίο του Τζόζεφ
Κόνραντ «Η Καρδιά του Σκότους». Είναι ένας μονόλογος για την
ανθρώπινη ψυχή που βασανίζεται στην αναζήτηση του απόλυτου. Μιλάει
για έναν Αμερικάνο στρατιωτικό, που ξαναγυρίζει στον τόπο του
«εγκλήματος», επαναλαμβάνοντας την παραβατική ζωή του ανθρώπου, που
το ίδιο το σύστημα τον οδήγησε να σκοτώσει στο παρελθόν. Στον
«Καθρέφτη», μία νέα μητέρα διαλογίζεται πάνω στην προσωπική της
μοναξιά. Με αφορμή τη ζωή που μόλις δημιούργησε, συνομιλεί με το
παιδί της και ταυτόχρονα καταδύεται σε έναν σχεδόν «αρχαίο» χώρο, στις
τεκτονικές πλάκες της ύπαρξης.
- Να γενικεύσουμε λίγο πάνω στο θέμα της σχέσης με το παρελθόν και το μέλλον. Ο άνθρωπος ορμάται από το παρελθόν για να φθάσει στο μέλλον. Ποια όμως είναι η σχέση του με το παρόν;
- Το σήμερα και το θέμα το χρόνου απασχολεί πολύ. Πολλές φορές έχουμε την αίσθηση ότι το σήμερα δεν υπάρχει. Ακόμη κι αυτό που τώρα είπαμε έχει γίνει ήδη παρελθόν. Δεν μπορούμε να παγώσουμε τη στιγμή, ούτε να την απομονώσουμε. Πάντα με ενδιέφερε αυτή η αλυσίδα που τραβάει το παρελθόν και πηγαίνει στο μέλλον και το πως θα αιχμαλωτίσουμε και θα απαθανατίσουμε τη στιγμή. Τι σημαίνει τελικά το παρόν, που είναι μια τρελή έννοια και μπορεί και να μην υπάρχει;
- Μπορεί ίσως να υπάρχει μόνον μέσα στην τέχνη; Μπορεί η τέχνη να παγώσει τη στιγμή, το τώρα;
- Αυτό είναι η τέχνη. Σου δίνει τη δυνατότητα να κρυσταλλώσεις μια κατάσταση, να δημιουργήσεις κάτι που δεν υπάρχει και να το κρατήσεις για πάντα. Στο θέατρο βέβαια δεν συμβαίνει αυτό. Στο θέατρο όπως και στη ζωή το τώρα δεν υπάρχει ουσιαστικά και η παράσταση πεθαίνει μόλις κλείσει η αυλαία. Αυτό καθιστά την τέχνη αυτή εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Για αυτό νιώθω για το θέατρο ανάμικτα αισθήματα: Φόβο και γοητεία μαζί.
- Ένας δημιουργός μέσα από το έργο του προσπαθεί να βιώσει την αιωνιότητα, να κρατήσει τη ζωή για πάντα;
- Οπωσδήποτε! Ποτέ δεν μου έφτανε ό,τι μου έλεγαν στο σχολείο ή στο σπίτι… Ποτέ δεν μου αρκούσε ό,τι ζούσα. Πάντα είχα μια τεράστια αντιδικία με την πραγματικότητα. Μέσα από την τέχνη βρήκα έναν τρόπο να διοχετεύω αυτή την αντιδικία και το αίσθημα του μη αρκετού.
- Αγαπάς το ακραίο, το μεταφυσικό, την υπερβολή. Αυτό εντάσσεται στα όσα είπες ή πιστεύεις ότι η ζωή είναι όσα ζούμε αλλά και όσα φανταζόμαστε, ή ονειρευόμαστε;
- Υπάρχει σίγουρα μια υπέρ-πραγματικότητα, που κυρίως μου δείχνει τι μπορώ να κάνω. Νομίζω, όμως, ότι ο κύκλος αυτών των έργων μου έκλεισε. Τα βιβλία που ετοιμάζω τώρα είναι εντελώς στον αντίποδα. Εντελώς ρεαλιστικά. Βέβαια όμως και μέσα στο ρεαλισμό υπάρχει η μεταφυσική της πραγματικότητας. Αυτό που λέμε ότι η πραγματικότητα ξεπερνάει τη φαντασία.
- Όταν γράφεις το ερέθισμα είναι ένα πραγματικό γεγονός, μια ιδέα ή τι άλλο;
- Μπορεί να είναι μια λέξη. Από τη λέξη αυτοανάφλεξη έγραψε ένα βιβλίο. Από ένα τίτλο «Το μπαρ Φλωμπέρ» έγραψα ένα βιβλίο. Η «Βίλα Κομπρέ» άρχισε με τη σκέψη να γράψω ένα βιβλίο για μία έννοια… Δεν υπάρχει συνταγή.
- Μπορεί να μην υπάρχει συνταγή όμως υπάρχει ένα σύνθημα που θα έγραφες στο προσωπικό σου πανό;
- «Όσο πλησιάζω το μέλλον απομακρύνεται»

Συνεντευξη στην Athens Voice

Το Θαύμα της Γένεσης
Ο Αλέξης Σταμάτης για τη νέα του θεατρική παράσταση

Της ΓΙΩΤΑΣ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ - 05.02.2009


Για δεύτερη φορά ο συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης ξεγλιστράει από το χώρο του μυθιστορήματος και της ποίησης και γράφει για το θέατρο. Τα δύο μονόπρακτά του «Παιδί για τα θελήματα» και «Καθρέφτης» ανεβαίνουν σε μία ενιαία παράσταση με τίτλο «Γένεση», όπου αντίστοιχα ο Χρίστος Στέργιογλου και η Ρηνιώ Κυριαζή ερμηνεύουν στιγμές από την αρχή και το τέλος της ανθρώπινης ζωής.

Πόσο διαφορετικό είναι για σας να γράφετε ένα θεατρικό έργο από ένα μυθιστόρημα;
Εντελώς διαφορετικό. Έχοντας ασχοληθεί με όλα σχεδόν τα είδη του λόγου, μπορώ να πω ότι το θεατρικό είναι το δυσκολότερο. Αυτό έχει να κάνει με τη φύση του θεάτρου που είναι έωλο, όλα είναι στον «αέρα», ένα ταξίδι. Κάθε παράσταση είναι διαφορετική, ενώ το κοινό παρευρίσκεται τη στιγμή της γένεσης (αναγέννησης) του κειμένου. Και ο λόγος είναι προφορικός, όπως ακριβώς συμβαίνει στη ζωή. Αυτό το ζωντανό στοιχείο της πραγματικής εκτέλεσης της δράσης διαφοροποιεί το θεατρικό από τον οποιοδήποτε άλλο λόγο. Το μυθιστόρημα είναι μια πιο ιδιωτική υπόθεση του δημιουργού του, μια αφήγηση την οποία ελέγχει 100%, μια ιστορία με λέξεις, ενώ το θέατρο είναι μια ζωντανή ιστορία.

Στο μονόπρακτο «Καθρέφτης» αναφέρεστε σε μία νέα μητέρα η οποία διαλογίζεται με τη βαθύτερη ύπαρξή της. Πιστεύετε ότι η γέννηση χαρίζει αυτή την εμπειρία σε μια γυναίκα;
Το έργο μιλάει για τη μετάδοση της ύπαρξης, μιας μοναδικής εμπειρίας, μέσω της οποίας η ύπαρξη του ανθρώπου «μεταφέρεται» σε ένα νέο. Η γυναίκα έχει αυτό το απίστευτο δώρο να γίνεται ανώτερη δύναμη, η οποία από μια επαφή, ένα σπινθήρα, δημιουργεί μια ολόκληρη ζωή.

Για να γράψετε το «Παιδί για τα θελήματα» διάβασα πως σας ενέπνευσε η ταινία του Κόπολα «Αποκάλυψη τώρα»…
Ναι, με την ταινία αυτή, όπως και με το βιβλίο του Κόνραντ «Καρδιά του σκότους» από το όποιο αντλεί, έχω μια μακρά ιστορία. Την είδα στα 19 μου κι αμέσως διάβασα το βιβλίο. Μαγεύτηκα και με τα δύο και τα κουβαλώ από τότε ως εικόνα και μύθο. Πάντα αναρωτιόμουν τι θα έκανε ο Ουίλαρντ αν γυρνούσε στην Αμερική. Στο «Παιδί» λοιπόν γράφω ακριβώς αυτή την ιστορία, αναφερόμενος ταυτόχρονα στις μνήμες των δύο βασικών ηρώων όπως αναδύονται μέσα από την ταινία.

Διαλέξατε ένα «βιβλικό» τίτλο για να ενώσετε τα δύο έργα σας…
Αφορμή ήταν ένα μέιλ που μου έστειλε η σκηνοθέτιδά της, η Αύρα Σιδηροπούλου. Είχε διαβάσει υπό μορφή διηγήματος τον «Καθρέφτη», το κείμενό μου για μια γυναίκα που είχε μόλις γεννήσει όπως είχε συμβεί και στην ίδια, και ένιωσε μια ταύτιση με το κείμενο. Μια και η αφορμή της παράστασης ήταν μια γέννα και η σχέση γονέα παιδιού παίζει ρόλο και στο «Παιδί για τα θελήματα», σκέφτηκα πως η «Γένεση» την αντιπροσωπεύει. Πώς λειτουργούν οι δύο ιστορίες σας μαζί; Συμπληρώνουν η μία την άλλη, κινούμενες στους αντιθετικούς άξονες του «καλού» και του «κακού», της γέννησης και του θανάτου. Ένας άντρας στη δύση της ζωής του και μια νέα γυναίκα που δημιουργεί ζωή συνομιλούν με τις σκοτεινές πλευρές τους, τα πάθη, τους φόβους και τις ελπίδες τους. Εντάσσονται σε έναν κοινό υπαρξιακό προβληματισμό.

Info Χώρα, Αμοργού 20, Κυψέλη, 210 8673.945. Τετ.-Παρ. 21.15, Κυρ. 21.30, € 18, 14. Πρεμιέρα 11/2.

Γένεση, δυο μονολογοι στο Θέατρο Χώρα

ΘΕΑΤΡΟ ΧΩΡΑ
Αμοργού 20, Κυψέλη
Τηλέφωνο : 210- 8673945


ΣΚΗΝΗ – ΜΙΚΡΗ ΧΩΡΑ

«ΓΕΝΕΣΗ»
του Αλέξη Σταμάτη


ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΕΝΗ ΠΡΕΜΙΕΡΑ : ΤΕΤΑΡΤΗ 11 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ


Το θέατρο ΧΩΡΑ παρουσιάζει τα δύο άπαιχτα μονόπρακτα του Αλέξη Σταμάτη, «Το Παιδί για τα Θελήματα» και «Καθρέφτης» υπό το γενικό τίτλο «ΓΕΝΕΣΗ» στη σκηνή ΜΙΚΡΗ ΧΩΡΑ, από την Τετάρτη 11 Φεβρουαρίου.

Η σκηνοθέτις Αύρα Σιδηροπούλου συνεργάζεται μ’ έναν Έλληνα συγγραφέα της νεότερης γενιάς, τον Αλέξη Σταμάτη. Στη σκηνή τους δύο ηθοποιοί τιμημένοι για την υποκριτική τους ποιότητα, ο Χρήστος Στέργιογλου («Το Παιδί για τα Θελήματα») και η Ρηνιώ Κυριαζή («Καθρέφτης»). Για δύο μόνο μήνες, στο Θέατρο Χώρα, μια συνεργασία που αποδεικνύει την εξέλιξη στα θεατρικά πράγματα της χώρας μας.

Tα δύο μονόπρακτα του Αλέξη Σταμάτη, «Το Παιδί για τα Θελήματα» και «Καθρέφτης» πραγματεύονται τη σχέση του ανθρώπου με το παρελθόν και το μέλλον, την ιστορία και το πεπρωμένο.
«Το Παιδί για τα Θελήματα», εμπνευσμένο από την ταινία του Φ. Κόπολα «Αποκάλυψη Τώρα» αποτελεί ένα ρέκβιεμ για την ανθρώπινη ψυχή, που βασανίζεται στην αναζήτηση του απόλυτου.
Στον «Καθρέφτη», μια νέα μητέρα διαλογίζεται πάνω στη δική της προσωπική μοναξιά, εφορμώντας από τη ζωή που μόλις δημιούργησε.
Μια νέα γυναίκα που δίνει ζωή, ένας άντρας στη δύση της δικής του ζωής, συνομιλούν με τις σκιές τους, τα πάθη τους, το φόβο και την ελπίδα. Είναι δύο ιστορίες που συμπληρώνουν η μία την άλλη, κινούμενες σε έναν αντιθετικό άξονα του «καλού» και του «κακού», της γέννησης και του θανάτου.


Σημείωμα σκηνοθέτη

Tα δύο μονόπρακτα του Αλέξη Σταμάτη, Το Παιδί για τα Θελήματα και Καθρέπτης εντάσσονται σε έναν κοινό υπαρξιακό προβληματισμό. Πραγματεύονται τη σχέση του ανθρώπου με το παρελθόν και το μέλλον, την ιστορία και το πεπρωμένο. Είναι δύο ιστορίες που συμπληρώνουν η μία την άλλη, κινούμενες στους αντιθετικούς άξονες του «καλού» και του «κακού», της γέννησης και του θανάτου. Ένας άντρας στη δύση της ζωής του και μια νέα γυναίκα που δημιουργεί ζωή, συνομιλούν με τις σκοτεινές πλευρές τους, τα πάθη, τους φόβους και τις ελπίδες τους.
Το πρώτο μονόπρακτο διεισδύει στη φύση και την αντίφαση της καταστροφής, ενώ το δεύτερο στη φύση και την αντίφαση της δημιουργίας. Τα κείμενα τέμνονται στην περιοχή του ανθρωπίνου ορίου, μια και το ένστικτο της καταστροφής από το οποίο εκκινεί το πρώτο κείμενο εμπεριέχει, σε μια παροξυμμένη μορφή, την ανάγκη για δημιουργία, ενώ το ένστικτο της δημιουργίας στο δεύτερο υποδαυλίζεται από μια μοίρα καταστροφής.
«Το Παιδί για τα Θελήματα» πατά στον μύθο της ταινίας «Αποκάλυψη Τώρα» του Φράνσις Φορντ Κόπολα, που με τη σειρά της βασίζεται στο βιβλίο του Τζόζεφ Κόνραντ «Η Καρδιά του Σκότους». Είναι ένας μονόλογος για την ανθρώπινη ψυχή που βασανίζεται στην αναζήτηση του απόλυτου. Μιλάει για έναν Αμερικάνο στρατιωτικό, που ξαναγυρίζει στον τόπο του «εγκλήματος», επαναλαμβάνοντας την παραβατική ζωή του ανθρώπου, που το ίδιο το σύστημα τον οδήγησε να σκοτώσει στο παρελθόν.
Στον «Καθρέφτη», μία νέα μητέρα διαλογίζεται πάνω στην προσωπική της μοναξιά. Με αφορμή τη ζωή που μόλις δημιούργησε, συνομιλεί με το παιδί της και ταυτόχρονα καταδύεται σε έναν σχεδόν «αρχαίο» χώρο, στις τεκτονικές πλάκες της ύπαρξης.
O συγγραφέας που επί πολλά χρόνια εστίαζε αποκλειστικά στην ποίηση και το μυθιστόρημα, με αυτήν την δεύτερη θεατρική του απόπειρα κάνει ένα ακόμα βήμα σ’ ένα κόσμο μαγικό στη θνησιγένεια του.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Κείμενο: Αλέξης Σταμάτης
Σκηνοθεσία: Αύρα Σιδηροπούλου
Μουσική Σύνθεση: Βάνιας Απέργης
Σκηνικά: Μανώλης Καρυωτάκης
Κοστούμια: Ιωάννα Τιμοθεάδου
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Μαρία Παπαδοπούλου
Φωτογραφίες: Ειρήνη Βασιλάτου

ΠΑΙΖΟΥΝ:
Χρήστος Στέργιογλου (Το Παιδί για τα Θελήματα), Ρηνιώ Κυριαζή (Καθρέφτης)

Παραγωγός Γιώργος Λυκιαρδόπουλος Λυκόφως ΑΜΚΕ
Μια παράσταση του CoYoT

Υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων: Αντώνης Κοκολάκης,
Τηλέφωνα : 210-9583571 και 6974729382
Hλεκτρονική Διεύθυνση : kokolakispr@yahoo.gr


ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΗΛΗ ΘΕΑΜΑΤΩΝ :

ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΩΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ :
Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή: 21:15
Κυριακή: 21:30

ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ:
Γενική Είσοδος : 18 €
Φοιτητικό : 14 €

ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 70’

Προπώληση :
· 8011160000
· http://www.i-ticket.gr/

Parking Θεατών μόνο €2! Πατησίων 240 (parking ΑΒ Βασιλόπουλος)