Η μπάλα είναι καθρέφτης.

Το ποδόσφαιρο είναι μια θεσμοθετημένη πάλη· ένα παιχνίδι με αρχές, κανόνες, διαιτητές. Ταυτόχρονα είναι και θέαμα (το «θέαμα», στον διαδραστικό, παγκοσμιοποιημένο 21ο αιώνα, είναι μια πολλαπλά φορτισμένη λέξη). Το επίπεδο στο οποίο παίζεται ανακλά και τον τόπο στον οποίο παίζεται, όπως και την ιστορική συγκυρία. Σε μια χώρα χωρίς κοινωνικά χαρακτηριστικά, αλλά μ΄ ένα διεφθαρμένο, σαθρό κράτος, με τον καθένα ανευθυνοϋπεύθυνο (από οποία θέση κι αν βρισκόταν) να φροντίζει επί δεκαετίες το μικροσυμφέρον του, είναι φυσικό ότι θα είχαμε (και θα έχουμε) το ποδόσφαιρο (το θέαμα) που μας αξίζει. Τα πρόσφατα γεγονότα δεν είναι κάτι ξεχωριστό, είναι ένας κρίκος σε μια ατέλειωτη αλυσίδα. Εδώ συνέβαιναν συλλήβδην στην εποχή της ψευδοευωχίας, δεν θα συμβούν σήμερα; Σε μια περίοδο συσσωρευμένης οργής, όταν κάποιοι τα κάνουν μπάχαλο με την κοινωνία, ακόμα και με την τέχνη, δεν θα τα κάνουν με το ποδόσφαιρο; Αρκεί να βρεθεί κάπου η σπίθα, να υπάρξει η κατάλληλη θερμοκρασία και το σκηνικό είναι έτοιμο. Διερωτούνται- για χιλιοστή φορά - οι αρμόδιοι ποια άραγε είναι η λύση στο θέμα της βίας στα γήπεδα. Εδώ και τριάντα χρόνια ο ίδιος προβληματισμός. Να δούμε το πρόβλημα στη ρίζα, λένε. Φυσικά, το πρόβλημα στη ρίζα κάθε κοινωνικής αναταραχής είναι ο άνθρωπος. Και ξέρουμε πολύ καλά με ποια στοιχεία, με ποια υλικά κατασκευάστηκε ο σύγχρονος νεοέλληνας. Για να λύσεις το πρόβλημα της βίας στα γήπεδα, θα έρθεις ακαριαία αντιμέτωπος με κάτι πολύ πιο μεγάλο: με το πρόβλημα του Ελληνα.

Ο μέσος Ελληνας ζούσε τόσα χρόνια με το όνειρο ενός οικοπέδου που κάποια μέρα θα γίνει κάτι. Ενα διώροφο, μια μεζονέτα... Κατ΄ επέκταση ζούσε και με το όνειρο και μιας ομά

Οπαδοί του Ολυμπιακού στα κάγκελα του γηπέδου «Γ. Καραϊσκάκης»

δας που κάποια μέρα θα γινόταν κάτι. Από πρωταθλήτρια Ελλάδας μέχρι (στην ονειροφαντασία του) νικήτρια του Τσάμπιονς Λιγκ. Τόσα χρόνια όμως δεν ήμασταν παρά μια ψιμυθιωμένη χωματερή. Αλλά ζούσαμε με την ελπίδα ότι κάποτε θα γινόταν ο παράδεισος. Για την πολιτική φρόντιζαν οι αρμόδιοι ονειροπλάστες, για το ποδόσφαιρο οι αντίστοιχοι. Η χωματερή εσχάτως έχασε και τον τελευταίο της διάκοσμο. Χάσκει αστόλιστη σ΄ ολόκληρό της το μεγαλείο. Πάνε τα λαμπιόνια, τα στρας και οι γρανίτες που έκρυβαν την αλήθεια. Τώρα πλέον ξέρουμε όλοι ότι το παραμυθάκι ήταν ψεύτικο. Ωστόσο, όταν σου κλέψουν τη ζωτική ψευδαίσθηση, τότε είναι που ο ψυχισμός μένει μετέωρος. Και αν επί «φαντασίωσης» αντιδρούσες μια, επί «ψυχικού κενού» θα αντιδράσεις δέκα. Τουλάχιστον βέβαια το ποδόσφαιρο είναι μια «οργανωμένη πάλη» που όσο κι αν βουτάει μέσα στη βία δεν αποτελεί παρά μια μικρογραφία σύγκρουσης. Η αληθινή όμως σύγκρουση, τα ανατριχιαστικά οφσάιντ, τα δυστοπικά πέναλτι, τα τερατώδη διαιτητικά λάθη, οι φοβερές διοικητικές αστοχίες, η ανελέητη, αβυσσαλέα φυσούνα βρίσκεται μπροστά μας. Και εκεί δεν έχει ούτε κόκκινες κάρτες ούτε αποκλεισμό έδρας, έχει αποκλεισμό ζωής.

Η εκπλήρωση της επιθυμίας είναι κάτι σεβαστό. Η εκπλήρωση της επιθυμίας ως αυτοσκοπός είναι κάτι τερατώδες. Ειδικά τώρα, που πλέον ξέρουμε ότι η επιθυμία αυτή ήταν ένα υποκατάστατο, μια ψευδαίσθηση. Και σε αυτόν τον κόσμο της πολλαπλής απομάγευσης, ακόμα κι ένα φαινομενικά αθώο παιχνίδι με είκοσι δύο παίκτες και ένα τόπι, μας δείχνει το ποιοι είμαστε.

Η μπάλα δεν είναι πόρνη, είναι καθρέφτης.

δημοσιευτηκε στο "Βήμα" της Κυριακης, 27.2.2011

Γουτεμβέργεια παρένθεση

Τελευταία ήρθα σε επαφή με μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα θεωρία για την εξέλιξη της επικοινωνίας που διατύπωσε ο καθηγητής Τομ Πετίτ, η οποία λέει συνοπτικά το εξής: επί 500 χρόνια ζούσαμε σε μια «Γουτεμβέργεια παρένθεση» την παρένθεση του τυπωμένου λόγου. Στην ιστορία της επικοινωνίας, αυτοί οι πέντε αιώνες είναι μια διακοπή, μια παρένθεση. Πλέον όμως, η παρένθεση κλείνει, μια και η αναδυόμενη ψηφιακή μας εποχή μας γυρίζει πίσω σε πολύ πιο «ανοιχτούς» τρόπους επικοινωνίας και έκφρασης που ίσχυαν για αιώνες στην κοινωνία.

Αυτή η παρένθεση, υποστηρίζει ο Πετίτ, στρίμωξε τις λέξεις σε γραμμές, τις διέταξε σε ίδιο ύψος, δημιούργησε κειμενικά μπλοκ, τα κύκλωσε με περιθώρια, τοποθέτησε τις λέξεις σε σελίδες, τις έδεσε, τις περιόρισε ανάμεσα σε οπισθόφυλλο και εξώφυλλο. Οι φράσεις αιχμαλωτίστηκαν, βιάστηκαν, φυλακιστήκαν σε φετιχιστικές φόρμες, έχασαν την παλιά τους ρευστότητα. Αλλά δεν ήταν μόνο οι φράσεις, οι ιστορίες. Και οι πίνακες απέκτησαν κάδρα, τα θεατρικά έργα -που παλιά ήταν «ελαστικά», άλλαζαν, προσαρμόζονταν ανάλογα με την εποχή και το χώρο που παίζονταν-, εγκλωβίστηκαν σε σκηνές, οι σκηνές σε θέατρα, οι μουσικές σε χώρους συναυλιών, η πλοήγηση πρεσαρίστηκε σε χάρτες.

Σήμερα, που με το δίκτυο η παρένθεση κλείνει, που η εποχή της «περιστολής» τελειώνει, γυρίζουμε σε παλαιότερες εποχές περιεχομένου και αντίληψης - σε μια νέα προφορική παράδοση. Ο ψηφιακός άνθρωπος αποκτά μια νέα συνείδηση, που δεν μπαίνει σε όρια και στεγανά, που έχει τη δυνατότητα για απότομες πτήσεις, εκτινάξεις και συνειρμούς. Μια ελεύθερη σκέψη, πιο προφορική, χωρίς περιθώρια, κατηγοριοποιήσεις, αρχές, μέση και τέλη.

Καθημερινά, εκατομμύρια μίντια επικοινωνούνται σχεδόν εν ρευστώ: έργα, ταινίες, μυθιστορήματα, όπερες, ποιήματα, μιούζικαλ ιστορίες, ειδήσεις, ακόμα και φήμες, κουτσομπολιά, αστεία, τσατ, tweets. Μια δευτερεύουσα προφορικότητα, που μοιάζει με την προ-τυπογραφική, μια ρευστή παράδοση, όπως άλλωστε ρευστή είναι και η ζωή.

Το μέλλον μας στέλνει πίσω στο παρελθόν; Ας το σκεφτούμε...

δημοσιευτηκε στο Netweek

"Κυριακη" το νεο βιβλιο/ τελη Μαρτίου

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Κυριακή 4 Οκτωβρίου 2009: η μέρα των βουλευτικών εκλογών. Ενώ η Ελλάδα ετοιμάζεται να μπει σε μια νέα φάση της ιστορίας της, δυο άνθρωποι συναντώνται σε αναπάντεχες συνθήκες: ο Βασίλης, ένας σιωπηλός δεκαεννιάχρονος που προσπαθεί να καταλάβει γιατί αυτοκτόνησε ο πατέρας του, και ο Πέτρος, ένας μεσήλικας δημοσιογράφος ο οποίος χρόνια πενθεί για την απώλεια της γυναίκας του. Καθώς η Αθήνα πάλλεται στο σφυγμό των πολιτικών εξελίξεων, το παράξενο αυτό δίδυμο εμπλέκεται σε μια άγρια περιπέτεια: μια περιπλάνηση στα σκοτεινά ερωτήματα του παρελθόντος, μια αναμέτρηση με τα αιώνια θέματα της εξουσίας, του έρωτα και του θανάτου, μια βουτιά στα βαθιά, που αντανακλά και την επερχόμενη κρίση. Μέσα σε λίγες ώρες, μέχρι ν’ ανακοινωθούν τα τελικά αποτελέσματα, όσα έχουν προλάβει να βιώσουν θα έχουν αλλάξει για πάντα τη ζωή τους – όπως άλλωστε, λίγο αργότερα, θα αλλάξει και η ζωή όλων μας.

εκδόσεις Καστανιώτη