Γουτεμβέργεια παρένθεση

Τελευταία ήρθα σε επαφή με μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα θεωρία για την εξέλιξη της επικοινωνίας που διατύπωσε ο καθηγητής Τομ Πετίτ, η οποία λέει συνοπτικά το εξής: επί 500 χρόνια ζούσαμε σε μια «Γουτεμβέργεια παρένθεση» την παρένθεση του τυπωμένου λόγου. Στην ιστορία της επικοινωνίας, αυτοί οι πέντε αιώνες είναι μια διακοπή, μια παρένθεση. Πλέον όμως, η παρένθεση κλείνει, μια και η αναδυόμενη ψηφιακή μας εποχή μας γυρίζει πίσω σε πολύ πιο «ανοιχτούς» τρόπους επικοινωνίας και έκφρασης που ίσχυαν για αιώνες στην κοινωνία.

Αυτή η παρένθεση, υποστηρίζει ο Πετίτ, στρίμωξε τις λέξεις σε γραμμές, τις διέταξε σε ίδιο ύψος, δημιούργησε κειμενικά μπλοκ, τα κύκλωσε με περιθώρια, τοποθέτησε τις λέξεις σε σελίδες, τις έδεσε, τις περιόρισε ανάμεσα σε οπισθόφυλλο και εξώφυλλο. Οι φράσεις αιχμαλωτίστηκαν, βιάστηκαν, φυλακιστήκαν σε φετιχιστικές φόρμες, έχασαν την παλιά τους ρευστότητα. Αλλά δεν ήταν μόνο οι φράσεις, οι ιστορίες. Και οι πίνακες απέκτησαν κάδρα, τα θεατρικά έργα -που παλιά ήταν «ελαστικά», άλλαζαν, προσαρμόζονταν ανάλογα με την εποχή και το χώρο που παίζονταν-, εγκλωβίστηκαν σε σκηνές, οι σκηνές σε θέατρα, οι μουσικές σε χώρους συναυλιών, η πλοήγηση πρεσαρίστηκε σε χάρτες.

Σήμερα, που με το δίκτυο η παρένθεση κλείνει, που η εποχή της «περιστολής» τελειώνει, γυρίζουμε σε παλαιότερες εποχές περιεχομένου και αντίληψης - σε μια νέα προφορική παράδοση. Ο ψηφιακός άνθρωπος αποκτά μια νέα συνείδηση, που δεν μπαίνει σε όρια και στεγανά, που έχει τη δυνατότητα για απότομες πτήσεις, εκτινάξεις και συνειρμούς. Μια ελεύθερη σκέψη, πιο προφορική, χωρίς περιθώρια, κατηγοριοποιήσεις, αρχές, μέση και τέλη.

Καθημερινά, εκατομμύρια μίντια επικοινωνούνται σχεδόν εν ρευστώ: έργα, ταινίες, μυθιστορήματα, όπερες, ποιήματα, μιούζικαλ ιστορίες, ειδήσεις, ακόμα και φήμες, κουτσομπολιά, αστεία, τσατ, tweets. Μια δευτερεύουσα προφορικότητα, που μοιάζει με την προ-τυπογραφική, μια ρευστή παράδοση, όπως άλλωστε ρευστή είναι και η ζωή.

Το μέλλον μας στέλνει πίσω στο παρελθόν; Ας το σκεφτούμε...

δημοσιευτηκε στο Netweek