Ελληνες σε κατάσταση σύγχυσης

Ελληνες σε κατάσταση σύγχυσης

"Το Βήμα" 17.7.2011


Η πρώτη ανάγνωση της πρόσφατης έρευνας για τη διάθεση της κοινής γνώμης την οποία διεξήγαγε η Κάπα Research για «Το Βήμα της Κυριακής» έκανε τους ειδικούς να σηκώσουν τα χέρια ψηλά. Εάν οι αριθμοί λένε την αλήθεια, αντικατοπτρίζει ένα μπερδεμένο κουβάρι συναισθημάτων, στο οποίο συνυφαίνονται ο θυμός, η απαξίωση της πολιτικής, η τάση αμφισβήτησης κάθε εξουσίας, αλλά και ο φόβος και η αβεβαιότητα- ένα μείγμα τάσεων έντονου συντηρητισμού και ακραίας ριζοσπαστικοποίησης. Εν ολίγοις, μια εκκωφαντική αμφιθυμία, ως εάν ο «μέσος πολίτης» να είναι ένα αντιφατικό, συγχυσμένο, μπερδεμένο, ιδεολογικά παραπαίον πλάσμα. Ενα πλάσμα που βιώνει τη ναυτία της πραγματικότητας. Απορώ πού είναι το παράξενο. Πώς είναι δυνατόν να ξενίζει η αποτύπωση της κοινής γνώμης όταν η ρέουσα (ή πρέπει να πούμε η υπερχειλίζουσα) πραγματικότητα είναι ό,τι πιο αμφίθυμο έχουμε ζήσει στην πρόσφατη ιστορία μας. Ζούμε σε μια εποχή με τέτοια συμπύκνωση γεγονότων όσο καμία άλλη στην πρόσφατη (και όχι μόνον) ιστορία. Σχεδόν οτιδήποτε συμβαίνει μέσα σε μια «τυπική» ημέρα, σε άλλες εποχές θα απασχολούσε τα πρωτοσέλιδα για μήνες. Αυτό το «πυκνό τώρα», που έχει προκαλέσει ναυτία σε κυβέρνηση, πολιτικούς, αλλά και σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ηγεσία (τα «παιδάκια», όπως ανέφερε ο «Μonde»), δεν θα ζαλίσει τον μέσο έλληνα πολίτη ο οποίος το υφίσταται στην καθημερινότητά του;

Ειπώθηκε ότι οι απαντήσεις είναι μαζί συντηρητικές και επαναστατικές. Μα τι άλλο θα συνέβαινε σε μια ξεχαρβαλωμένη, αποϊδεολογικοποιημένη εποχή, όπου μια ωραία ημέρα η πραγματικότητα όπως την ξέραμε κόπηκε στα δύο, με μια σπαθιά σαμουράι. Μια εποχή όπου το κυβερνών κόμμα παίρνει θέσεις αντίθετες προς την ιδεολογία του, όπου η αντιπολίτευση διαφωνεί πεισματικά με θέσεις οι οποίες παραδοσιακά είναι δικές της, όπου το σκοτσέζικο ντους «χρεοκοπία- σωτηρία» παίζεται κάθε τρεις μήνες με θυσιαστικά τρόπαια τις πιο άγριες στερήσεις που γνώρισε ο ελληνικός λαός τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ ταυτόχρονασε άλλα νέα- η ευρωπαϊκή οικονομία καταρρέει και ο Ομπάμα λέει στους Ρεπουμπλικανούς ότι αν δεν συμφωνήσουν ως τις 2 Αυγούστου τότε οι ΗΠΑ θα πρέπει να κηρύξουν στάση πληρωμών; Εάν τα λέγαμε όλα αυτά σε κάποιον πριν από τρία χρόνια θα μας περνούσε για τρελούς. Είναι φανερό ότι κάτι δεν πάει καλά στο βασίλειο της «Δανειομαρκίας», στην οποία έχει οδηγηθεί η υφήλιος οικονομία. Οπως έλεγε ο Εμερσον, τα πράγματα έχουν ανέβει στη σέλα και ιππεύουν την ανθρωπότητα.

Εάν κάτι είναι σίγουρο για τους έλληνες πολίτες είναι ότι οι απαντήσεις τους καταδεικνύουν ότι τουλάχιστον σε αυτή τη συγκυρία έχουν αποχαιρετίσει το μαντρί του παραδοσιακού συστήματος της εξουσίας και των κομμάτων. Εχουν αποχαιρετίσει ακόμα και το σπίτι της υποτιθέμενης κοινής λογικής του ευρύτερου συστήματος. Μιας ψευδολογικής, η οποία επικαλούμενη τα μετανεωτερικά μαθηματικά της αγοράς, τα έχει αναγάγει σε απώτατες αξίες μιας κερδοσκοπικής άλγεβρας, μιας αμείλικτης σειράς αλγορίθμων που ούτε νομπελίστες δεν μπορούν να τιθασεύσουν, με αποτέλεσμα έναν άυλο τρόμο ο οποίος έχει κάνει τις ζωές μας άνω-κάτω. Ο Αλέξανδρος Δουμάς πατήρ έλεγε πως η Ιστορία είναι σαν ένα καρφί στο οποίο μπορούμε να κρεμάσουμε τα πάντα. Τώρα το καρφί έχει μπει βαθιά μέσα στον τοίχο, δεν χωράει ούτε μαντίλι αποχαιρετισμού.

Κάποτε ήξερες ότι «αντίπαλός» σου ήταν η τάδε ιδεολογία, το δείνα σύστημα- οριακά η δικτατορία-, πάντως κάτι συγκεκριμένο. Σήμερα ο «αντίπαλος» είναι ένα φάντασμα το οποίο αυτοαποκαλείται οίκος αξιολόγησης, το οποίο, με μοναδικό όπλο τη γνώμη Του, επικαλείται ατμόσφαιρες, εμπιστοσύνη, «ψυχολογίες» και «ανασφάλειες» αγορών, ένα φροϊδικο-οικονομικό φάντασμα που μοιάζει ισχυρότερο από όλες τις αμφίθυμες, ανασφαλείς, διστακτικές κυβερνήσεις όλου του κόσμου. Και για να αυξήσει τη μεταμοντέρνα ειρωνεία ονομάζεται ενίοτε και Μoody (κυκλοθυμικός).

Οπως στην τραγωδία του βάρδου στην οποία ο αμφίθυμος Αμλετ διστάζει να πράξει, έτσι και οι αμφίθυμοι ηγέτες, η ανασφαλής ζαλισμένη ελίτ, παραπαίουν, διστάζουν, φοβούνται, οδηγώντας φυσικά το «κοινό» σε μια αντίστοιχη ψυχολογία. Το σαιξπηρικό δράμα φυσικά τελειώνει μέσα σ΄ έναν ποταμό αίματος, με θύματα από έναν άλλον οίκο, τον βασιλικό οίκο της Δανιμαρκίας, αλλά εκεί είναι θέατρο, και στο θέατρο δεν παίζει η άλγεβρα, παίζει η φωτιά.

Ας ελπίσουμε ότι στην προκειμένη περίπτωση θα επικρατήσει η λογική όχι των οίκων και των αριθμών, αλλά η κυτταρική, η ανθρώπινη. Της εισπνοής, του οξυγόνου, της δράσης και της αντίδρασης, της επιβίωσης. Εκείνη που κάνει τον άνθρωπο να αντιδράει κλονισμένα όταν τον κλονίζουν, αμφίθυμα όταν τον εμπαίζουν, δημιουργικά όταν τον εμπιστεύονται. Η λογική του οίκου του ανθρώπου, όχι των φασματικών οίκων της αγοράς.

Ο κ. Αλέξης Σταμάτης είναι συγγραφέας.