ΑΡΘΟΥΡΟΣ ΡΕΜΠΟ

ΜΙΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

«Πίστευε ότι κάθε ύπαρξη μπορει να ζήσει πολλές άλλες ζωές»

Αρθούρος Ρεμπό «Μια εποχή στην Κόλαση"

«Εγώ είναι ένας άλλος», λέει ο πιο σπουδαίος ίσως στίχος του Αρθούρου Ρεμπό. Το να γράψεις κανείς την βιογραφία ενός ανθρώπου που ως έφηβος συνελαβε το παραπάνω, δεν είναι απλό εγχείρημα. Κι όμως πέρσι ήταν ακριβώς αυτό το βιβλίο, η τελευταία βιογραφία του Ρεμπό, που με καθήλωσε όσο κανένα άλλο ολόκληρη τη χρονιά.

Όταν λίγο μετα την αποφοίτηση μου από το σχολείο πρωτάρχισα να ασχολούμαι σοβαρά με την ποίηση, ο Αρθούρος Ρεμπό είχε ήδη γράψει όλο του το έργο. Η μετεφηβική (και ταυτόχρονα μεταπολιτευτική) περίοδος ήταν για μένα γεμάτη καταραμένους ήρωες στους οποίους κορυφαία θέση κατείχαν οι μπιτ ο Τζιμ Μόρισον και ο ποιητής από τη Σαρλβίλ, για τον οποίον ξέραμε ότι συνέγραψε όλο του το έργο μεταξύ 16-19 ετών, κι ύστερα, σε μια τρομακτική αλλαγή πλεύσης, έφυγε για τη Αφρική, έγινε έμπορος όπλων και πέθανε μόλις στα 37 από γάγγραινα. Εκείνη την εποχή, πριν την έκρηξη της βιβλιοπαραγωγής και των μεταφράσεων δίχως φυσικά Ίντερνετ, δεν είχαμε και ιδιαίτερη πρόσβαση στη διεθνή βιβλιογραφία. Σ’ ένα παλαιοπωλείο όμως είχα βρει ένα μικρό βιβλιαράκι για τον Ρεμπό, απ όπου είχα αντλήσει τις βασικές πληροφορίες για τον ποιητή. Την ουσία του προσώπου, όσα έλειπαν από τις ημερομηνίες και τα γεγονότα, την είχα κατασκευάσει μόνος στο μυαλό μου. Ο Ρεμπό ήταν τότε για μένα και τα δυο πρόσωπα του Ιανού. Ο απόλυτος καλλιτέχνης που μεταβλήθηκε στο απόλυτα αντίθετο.

Φυσικά τα πράγματα, ακόμα και για μια τέτοια ακραία περσόνα, δεν είναι ποτέ τόσο μανιχαιστικά. Το προηγούμενο καλοκαίρι διαβάζοντας την εξαιρετική βιογραφία του ποιητή από τον Γκράχαμ Ρομπ, η ζωή αυτού του παιδιού - θαύματος παίχτηκε μπροστά μου, σ’ ολόκληρο το συνταρακτικό και δραματικό της μεγαλείο. Δεν υπάρχει επιθετικός προσδιορισμός που να μην έχει χαρακτηρίσει αυτό το νεαρό αγόρι που τάραξε συθέμελα την ποίηση της εποχής του. Συμβολιστής, σουρεαλιστής, μπολσεβίκος, μπουρζουάς, αλήτης, διεστραμμένος, προφήτης, μυστικός, καθολικός, καβαλιστής, αθεϊστής. Ο ποιητής που δημοσίευσε μόλις μια συλλογή όσο ζούσε, την συνταρακτική «Μια εποχή στην κόλαση», είναι ακόμα ένα αταξινόμητο φάντασμα στο χώρο της λογοτεχνίας.

Γόνος μιας μποουρζουάδικης επαρχιακής οικογένειας, μ’ έναν πατέρα εξαφανισμένο και μια μάνα σκληρή και απόμακρη, έδειξε από νωρίς στο σχολείο το ασύλληπτο ταλέντο του στο λόγο, ενώ ταυτόχρονα οι συχνές αποδράσεις του από το σπίτι μαρτυρούσαν μια φύση τυχοδιωκτική δίχως όρια. Φτάνοντας στο Παρίσι, εισέβαλλε στη λογοτεχνική σχολή της πρωτεύουσας ως ταύρος σε υαλοπωλείο, παρασύροντας με τα θέλγητρα του και τον Βερλέν, με τον οποίο έζησε μια σχέση πάθους, που τέλειωσε με έναν πυροβολισμό. Αυτή η μεγαλοφυής παραβατικότητα παρουσιάζεται από τον Ρομπ μ’ έναν έξοχο τρόπο που υπερβαίνει την ρομαντική φαντασιωτική προσέγγιση με την οποία έχουμε συνηθίσει να προσεγγίζουμε τον ποιητή και σκύβει στην αλήθεια των συνταρακτικών μετασχηματισμών της ζωής του.

Στα 19 του ο ποιητής αποκήρυξε τη λογοτεχνία κι άρχισε να ταξιδεύει. Τζακάρτα, Κύπρος, Άντεν, Σομαλία, Χαράρ, ήταν οι τόποι που συνδέθηκαν μ’ αυτή την περιπλανώμενη ψυχή που έβρισκε πλέον την καταφύγιο στην αειφυγία και στον τυχοδιωκτισμό. Οι σελίδες που αφορούν στην διαμονή του στην Αφρική είναι μαγευτικές, ειδικά στο σημείο όπου ο ποιητής επιλέγει μια «τοπική γυναίκα» ως «σύζυγο». Ταυτόχρονα, ο Ρομπ απομυθοποιεί την εξίσωση πρώην παιδί θαύμα- νυν έμπορος οπλών, αποκαλύπτοντας ένα εξερευνητή, ο οποίος αντικαθιστά τον στίχο με τον κόσμο και εκπλήσσει με τις εξαιρετικές διευθυντικές και επιχειρηματικές του ικανότητες. Το 1891 ένα όγκος στο δεξί γόνατο αναγκάζει τον Ρεμπό να γυρίσει στη Γαλλία, όπου του ακρωτηριάζουν το πόδι και σε λίγο καιρό πεθαίνει.

Η συγκεκριμένη βιογραφία θεωρείται η καλύτερη που έχει γραφτεί για τον ποιητή, μια και αντιμετωπίζει τη ζωή και το έργο του ως ένα ενιαίο και αδιαίρετο σύνολο. Ο μποέμ ποιητής του Παρισιού και του Λονδίνου, ο μισθοφόρος της Ιάβα, ο έμπορος και εξερευνητής της ανατολικής Αφρικής, είναι ένα και το αυτό πρόσωπο. Ο Ρομπ μας εξηγεί το γιατί και το πώς, επιτρέποντας στο παιδί - θαύμα να μεγαλώσει και παρακολουθώντας βήμα βήμα τις εντυπωσιακές μεταστροφές του ψυχισμού του.

Διαβάζοντας το βιβλίο επί δυο συνεχείς μέρες κάτω από τον καυτό ήλιο της Σκοπέλου, ξαναθυμήθηκα συγκινήσεις που με πήγαν ένα τέταρτο αιώνα πριν. Όταν τίποτα δεν θεωρείτο δεδομένο, όταν ακόμα το εγώ μου ήταν ένας άλλος, εν διαμορφώσει.

Ρεμπό: μια μυθική φιγούρα, άγιος για τους συμβολιστές, εικόνα για τους αναρχικούς και τους περιθωριακούς, σημαντική επιρροή πολλών καλλιτεχνών από τον Πικάσο μεχρι τον Ντίλαν. Ο Αρθούρος Ρεμπό ήταν ένας άνθρωπος που βρισκόταν σε διαρκή σύγκρουση με όλα τα συμφέροντα που υπάρχουν κάτω από τον ουρανό.