Μηλιες, Πηλιο

Λένε πως ο Θεός έφτιαξε την εξοχή και ο άνθρωπος την πόλη. Μια και ο «Mεγάλος» είναι στην πιάτσα εδώ και πολύ καιρό, κάτι θα ξέρει…Μιλάω ως κάποιος που δεν γαλουχήθηκε ανάμεσα σε βελάσματα, κοάσματα, και τιτιβίσματα περιτριγυρισμένος από υακίνθους, πεύκα και καστανιές, αλλά ως γέννημα θρέμμα του σκυροδέματος και του κλάξον, ως ένας μασίφ, «γκάγκαρος» Αθηναίος. Κάποιος εμβαπτισμένος έως μυελού οστέων στο βάλτο της μεγαλούπολης με τις πρώιμες εικόνες που σφράγισαν τα διαφορά στάδια εξέλιξης του να μην χαρακτηρίζονται από κελαηδίσματα πουλιών, μεταξένια χλόη και γάργαρα νερά, αλλά από μποτιλιαρισμένους δρόμους, νέφος και ατμοσφαιρική ρύπανση.



ΟΙ ΜΗΛΙΕΣ

Αλλά για να πάρουμε λίγο τα πράματα από την αρχή. Οι Μηλιές Πηλίου είναι ένα αγροτικό χωριό που εκτείνεται σε υψόμετρο 200-300 μέτρων. Σε χάρτη της Μαγνησίας του 17ου αιώνα βρίσκεται σημειωμένο στη σημερινή θέση του. Οι Μηλιές, όπως όλα τα χωριά του Πηλίου γνώρισαν τον 18ο αιώνα εξαιρετική οικονομική άνθιση λόγω του δικαιώματος της αυτοδιοίκησης από τον σουλτάνο. Το χωριό είχε μάλιστα μια εντελώς ιδιαίτερη πολιτιστική συγκέντρωση ιδίως μετά την ίδρυση της Μηλιώτικης Σχολής από τον Γεώργιο Κωνσταντά και τον Άνθιμο Γαζή. Μετά την απελευθέρωση οι Μηλιές έγιναν δήμος, εκείνη μάλιστα την εποχή επεκτάθηκε κι η σιδηροδρομική γραμμή Βόλου-Λεχωνιών ώστε να τις συμπεριλάβει. Το τρένο έδωσε μια νέα ζωή στο χωριό , ωστόσο οι συνέπειες του πολέμου του 40 υπήρξαν καταστροφικές. Οι Γερμανοί έκαψαν τα σημαντικότερα αρχοντικά για να συμπληρωθεί το ζοφερό σκηνικό με τους σεισμούς της Μαγνησίας του 1955. Μετά την καταστροφή κτίστηκαν οικιστικοί πυρήνες με κρατική επιχορήγηση, ενώ φως και τηλέφωνο μπήκαν το 1965. Από τη δεκαετία του 70, το χωριό γνώρισε και πάλι καλές μέρες, με αποτέλεσμα σήμερα να είναι ένα από τα ωραιότερα μέρη του Πηλίου, στο οποίο μάλιστα έχουν χτίσει σπίτια αρκετοί γνωστοί καλλιτέχνες.

Το χωριό είναι κτισμένο σε μια πλαγιά με θέα στον Παγασητικό κόλπο. Από ψηλά κατεβαίνουν τέσσερα μεγάλα ρέματα τα οποία διασχίζουν τον οικισμό. Το φυσικό περιβάλλον καθορίζει σημαντικά τη μορφή του, όσον αφορά τον προσανατολισμό, την χωροθέτηση και τη συσχέτιση των κτισμάτων μεταξύ τους. Τα επιβλητικά αρχοντικά και οι νεοκλασικές επιρροές που βλέπουμε στα κτίσματα οφείλονται στα αποτελέσματα της κοινωνικοοικονομικής και πολιτιστικής άνθισης του οικισμού κατά τον 19ο αιώνα. Την εποχή αυτή στις Μηλιές έχτισαν σπίτια οικογένειες από την Αίγυπτο οι οποίες μετέφεραν νεοκλασικά στοιχεία που με την πρόσμιξη τους με τα τοπικά πηλιορείτικα χαρακτηριστικά έδωσαν μια ενδιαφέρουσα σύζευξη.

Κόμβος του οικισμού είναι η κεντρική πλατεία που βρίσκεται πάνω στην κεντρική οδική αρτηρία. Η πλατεία συγκεντρώνει όλες τις κοινοτικές υπηρεσίες, όπως ειρηνοδικείο, κοινοτικό γραφείο, αστυνομία, ιατρεία αλλά κυρίως δυο σημαντικά κτίσματα – σημεία αναφοράς: Πρώτα την εκκλησία των Αγίων Ταξιαρχών, μια τρίκλητη βασιλική με σαμαρωτή στέγη και δυο Άγιες Τράπεζες. Το εκπληκτικό ξυλόγλυπτο τέμπλο φτιάχτηκε από ηπειρώτες τεχνίτες και μεταφέρθηκε πάνω σε μουλάρια μέχρι το χωριό. Όσο για τις τοιχογραφίες του ναού είναι πραγματικά μοναδικές. Τα δυο κλίτη του κυρίως ναού αποτελούν μια σπανιότατη πινακοθήκη με μορφές αγίων. Η δε ακουστική είναι μοναδική και οφείλεται στα 5 πηγάδια που υπάρχουν στις θεμελιώσεις τα οποία επικοινωνούν σε σχήμα Χ, ενισχύοντας τα μπάσα.

Δεύτερο σημείο αναφοράς είναι η Κοινοτική Βιβλιοθήκη, ένα πολύ ενδιαφέρον κτίσμα όπου φυλάσσονται τα κειμήλια της Μηλιώτικης Σχολής, η σημαία που ύψωσε ο Άνθιμος Γαζής και το γραφείο –κρεβάτι του Γεωργίου Κωνσταντά. Στο προαύλιο υπάρχει προτομή του Γαζή. Τα δέκα χιλιάδες βιβλία που είχε συγκεντρώσει, καθώς και χάρτες, όργανα φυσικής και χημείας, μεταφέρθηκαν το 1815 νύχτα, στα κρυφά και πάλι με μουλάρια. Σήμερα μπορεί να δει κανείς στη Βιβλιοθήκη εκπληκτικής σπανιότητας εκδόσεις όπως την εγκυκλοπαίδεια του Diderot σε 39 τόμους, Το Νέο Ατλάντα του Brouckner, τυπωμένο στη Χάγη το 1759, τεύχη του περιοδικού «Ερμής ο Λόγιος» που τυπώθηκε στη Βιέννη το 1820, την μετάφραση στα ελληνικά της Επίτομης Αστρονομίας του Lalande από τον Δανιήλ Φιλιππίδη κα. Η περιοχή του σταθμού είναι επίσης ένα από τα χάιλαιτς των Μηλεών αλλά και ολόκληρου του Πηλίου, με το παραδοσιακό ξενώνα, τον ίδιο τον σταθμό όπου σταματά το τρενάκι (ο παλιός ‘μουντζούρης’) που ανακαινίστηκε και ξανάρχισε να κάνει την διαδρομή, αλλά και με τη περίφημη γέφυρα που σχεδίασε ο πατέρας του περίφημου υπερρεαλιστή ζωγράφου Ντε Κίρικο. Πρόκειται για μια πανέμορφη σιδερένια γέφυρα που ενώνει δυο πλαγιές του βουνού με εκπληκτική θέα ως την θάλασσα. Κάποια μέτρα πιο κάτω βρίσκεται και ένας τοίχος αντιστήριξης πρανών, σχεδιασμένος και πάλι από τον πατέρα ντε Κίρικο στη μορφολογία του οποίου φαίνονται ξεκάθαρα οι επιρροές που άντλησε ο γιος του όσον αφορά τα γεωμετρικά σχήματα και τις καμάρες.

Όσον αφορά τον μορφολογικό χαρακτήρα του οικισμού, η παραδοσιακή αυτοτέλεια που είχε το χωριό στα τέλη του 19ου αιώνα ανατράπηκε από τις δυο μεγάλες καταστροφές (κάψιμο, σεισμούς) Σήμερα παρατηρούμε δυο κυρίως τύπους. Το πηλιορείτικο «Μηλιώτικο» σπίτι με σαχνισί, (δλδ. μπροστινή προεξοχή του δευτέρου ορόφου), ή χωρίς, και το Πηλιορείτικο με νεοκλασικές επιρροές. Το «Μηλιώτικο» σπίτι είναι συνήθως διώροφο και η κατακόρυφη επικοινωνία γίνεται με εξωτερική σκάλα. Παλαιότερο το ισόγειο αναλάμβανε τη λειτουργία της αποθήκης. Το «Μηλιώτικο» με σαχνισί έχει τρία επίπεδα – το ισόγειο παλιά χρησιμοποιούταν ως στάβλος, ο (χαμηλοτάβανος) όροφος για χειμερινή και ο δεύτερος όροφος για θερινή κατοικία. Στον όροφο υπάρχουν και ψευτοπαράθυρα ιδίως στα αρχοντικά, καθαρά για λόγους διακόσμησης. Η χρήση της πέτρας αυξάνει το μονολιθικό χαρακτήρα των κτισμάτων και ενισχύει τον φρουριακό τους χαρακτήρα. Έτσι η μορφή προκύπτει πιο στερεή, περισσότερο συμπαγής και ακόμα πιο επιβλητική. Οι στέγες είναι συνήθως τετράριχτες κατασκευασμένες από σχιστόπλακες.

Το οδικό δίκτυο του χωριού αποτελείται από τα καλντερίμια, λιθόστρωτα δρομάκια, στα οποία παράλληλα ρέει και η ‘άστρέχα’ ένα μικρό ρυάκι για τα όμβρια ύδατα. Στις διευρύνσεις των καλντεριμιών συναντάμε συνήθως τις περίφημες πηλιορείτικες βρύσες, με τις λιθόγλυπτες χούφτες και την ωραία διακόσμηση. Πολλές έχουν και στέγες με ξυλοδεσιές και πλάκες Πηλίου κι ελάχιστες έχουν ενσωματωμένα και νεοκλασικά στοιχεία.

Το χωριό σήμερα βρίσκεται σε μεγάλη ακμή. Οι νέες οικοδομές που κατασκευάζονται ευτυχώς διατηρούν τον παραδοσιακό χαρακτήρα του οικισμού, όσο κι αν ο σκελετός πλέον είναι από σκυρόδεμα.



Ο ΡΥΘΜΟΣ



Μ’ αρέσουν πολύ Μηλιές. Είναι το «ησυχαστήριο» μου. Ωστόσο δεν πάω για να απομονωθώ, πάω και για να ανανεώσω τις σχέσεις μου με τον άνθρωπο, σχέσεις που οι ρυθμοί της πόλης έχουν κατακερματίσει, σχεδόν εκμηδενίσει. Στις Μηλιές, όπως και στην Αθήνα, συναντώ ανθρώπους, πηγαίνω έξω για φαγητό, ψωνίζω.

Όμως εδώ οι ρυθμοί είναι αλλιώτικοι. Βουνίσιοι. Σχεδόν χαίρομαι όταν ο μανάβης κάνει πέντε λεπτά να μου κανει το λογαριασμό, ζυγίζοντας τα αχλάδια σε μια παλιά ζυγαριά, ενώ ταυτόχρονα μου μιλάει για την οικογένειά του. Πόσο διαφορετικό από τις δυο αγχωμένες, κοφτές ατάκες που ανταλλάσσω με τον ψιλικατζή της γειτονιάς, όταν, περικυκλωμένος από πελάτες μου δίνει εφημερίδα και τσίχλες.

Χαίρομαι όταν μπαίνω στην κουζίνα της κυρίας Μαρίας, του Τυφεκιόγλου, του Βούλγαρη, ή της Αίγλης για να δω τι έχει μαγειρέψει σήμερα, ή όταν o Nίκοςτου υπέροχου καφενείου «Άννα , να ένα Μήλο» (διάσημο και εκτός Μαγνησίας, με μια απίθανη εσωτερική διακόσμηση) μου εξηγεί πως ακριβώς φτιάχνει την «θεϊκή» μους ο σοκολά του. Ή ακόμα να στέκομαι στο βεραντάκι του μικρού μαγαζιού του Νικηφόρου Νανέρη, απ’ όπου περνάει σχεδόν όλο το αθηναϊκό θέατρο. Μπορώ να περάσω ώρες με τον Μιχάλη τον Παππά, ο οποίος είναι επιφορτισμένος με την ξενάγηση στην εκκλησία των «Αγίων Ταξιαρχών», συζητώντας για τον ευφάνταστο τρόπο με τον οποίο ο ανώνυμος αρχιτέκτονας μηχανεύτηκε την τέλεια ακουστική του χώρου.

Είναι ακόμα και οι παρέες. Έχω φίλους που έρχονται εδώ και τριάντα χρόνια, ενώ πολλοί καλλιτέχνες έχουν χτίσει σπίτια στις Μηλιές. Πρώτη υπήρξε η Ξένια Καλογερόπουλου και ακολούθησαν ο Νικηφόρος Νανέρης, η Τάνια Τσανακλίδου, η Άλκη Ζέη, και άλλοι πολλοί. Ωστόσο η «εισβολή» αυτή δεν επέδρασε αρνητικά στο χωριό. Ίσα ίσα η ανάπτυξη του είναι ομαλή, τα νέα κτίρια χτίζονται σύμφωνα με την αρχιτεκτονική του τοπίου και πολιτιστικά είναι ένας τόπος ανθηρός.

Στις Μηλιές βρίσκω απαντήσεις που η πόλη δεν μου προσφέρει. Το «γιατί» των πραγμάτων είναι τόσο πιο κοντά σου, αρκεί να το δεις, να το μυρίσεις, να το αναπνεύσεις, να το αγγίξεις, να το ακούσεις. Οι αισθήσεις «ανοίγουν», ο ύπνος είναι και πάλι ένα ταξίδι στη νύχτα, τα όνειρα επανέρχονται καθαρά, περιβρεγμένα στο μαγικό νερό των ενύπνιων συνειρμών. Το σώμα, ζώντας ξανά στις συνθήκες για τις οποίες είναι φτιαγμένο, ηρεμεί, το πνεύμα καθαρίζει…