Thursday, July 19, 2007

How soon is now? Smiths


Γράφει η μεγάλη Βρετανίδα συγγραφέας Τζορτζ Έλιοτ στο αριστούργημά της «Μίντλμαρτς»: «Να ’σαι ο γιος ενός έμπορου στο Μίντλμαρτς και κληρονόμος τίποτα του ιδιαίτερου».
Τραγουδούν οι Σμιθς στο εκπληκτικό «How soon is now»: «Είμαι ο γιος, και κληρονόμος, μιας αιδημοσύνης που ναι εγκληματικά χυδαία. Είμαι ο γιος, και κληρονόμος, τίποτα του ιδιαιτέρου». Οι τέχνες, οι εποχές δεν έχουν σύνορα.
Το κεντρικό πρόσωπο του τραγουδιού των Σμιθς είναι ένας ντροπαλός νέος, που δεν μιλάει, δεν μπορεί να εκφέρει εκείνο που νιώθει, δεν ανοίγεται, δεν ρισκάρει, δεν πράττει και μοιραία δεν μπορεί να βρει την αγάπη, μια αγάπη που χρειάζεται ο καθένας μας, η οποία όμως δεν του χαρίζεται, ούτε θα του ’ρθει εξ ουρανού εφ όσον δεν «ανοίξει» τον εαυτό του, δεν εκχωρήσει κάτι, δεν προκαλέσει.
Ο νεαρός είναι κληρονόμος ενός στίγματος, ενός «χυδαίου, εγκληματικού» στίγματος, κληρονόμος της ντροπής, και εν τέλει κληρονόμος του τίποτα. Υπάρχει ένα κλαμπ, όπου δυνητικά μπορεί να γνωρίσει κάποιον άνθρωπο, να μιλήσει, να επικοινωνήσει, ωστόσο πάει εκεί μόνος του, στέκι σε μια γωνία μόνος του, πίνει το ποτό του μόνος του, φεύγει μόνος του, γυρίζει σπίτι μόνος του και κλαίει και θέλει να πεθάνει.
Θέλει να πεθάνει επειδή θέλει τη ζωή και τη θέλει τώρα. Αλλά, «όταν θέλεις κάτι να συμβεί ‘τώρα’, τι ακριβώς εννοείς;», ρωτούν οι Σμιθς. Όσο δεν πράττεις, τα τώρα και τα τώρα αθροίζονται, χάνουν την εντατική τους αξία κι η ζωή κυλάει μες απ’ τα δάχτυλα σα νερό.
Όταν ακούω αυτό το τραγούδι των Σμιθς εκείνο που σκέφτομαι είναι ο ζωτικός χρόνος, η μύχια εμπειρία της διάρκειας και της στιγμής. Το «τώρα», αυτή η αυτόματη διαδοχή στιγμών δεν είναι παρά μια τεχνητή ρήξη σε μια φυσική συνέχεια. Ανίκανη να ακολουθήσει την ζωτική κίνηση, η διάνοια κινητοποιεί τον χρόνο μέσα σε έναν μονίμως πλαστό παρόν.
Αντίθετα, η πράξη είναι μια στιγμιαία απόφαση που φέρει όλο το φορτίο της πρωταρχικότητας. Σε μια γάτα την ώρα που καραδοκεί, βλέπουμε την στιγμή της εφόρμησης να εγγράφεται στο πραγματικό, ενώ ταυτόχρονα παρακολουθούμε και την επερχομένη τροχιά του άλματος. Πριν από την περίπλοκη διαδικασία της εφόρμησης όμως, υπάρχει η καίρια στιγμή της απόφασης. Η απόφαση, η πράξη είναι που δημιουργεί ένα «τώρα» ενεργό, ένα τώρα που ορίζει τον δικό του χρόνο. Για τον ντροπαλό ήρωα του τραγουδιού των Σμιθς, το στάδιο αυτό είναι ματαιωμένο, διαρκώς εν αναβολή. Η αδυναμία του να κάνει την κάθετη τομή, τον πνίγει στην αέναη ροή των στιγμών. Βυθίζεται στη διάρκεια. Για εκείνον, ποτέ δεν είναι νωρίς, ποτέ δεν είναι αργά.
Πόσο νωρίς, πώς αργά όμως είναι το οποιοδήποτε τώρα; Δεν υπάρχει απάντηση σ’ αυτή την αινιγματική παγίδα που μας στήνει ο χρόνος. Το παρόν δεν «περνάει». Απλά εγκαταλείπουμε μια στιγμή για να βρούμε μιαν άλλη. Ο πραγματικός χρόνος υπάρχει μόνο χάρη στην στιγμή - βρίσκεται ολόκληρος μέσα στον ενεστώτα, μέσα στην πράξη, μέσα στο παρόν.
Ίσως σε κάποιο άλλο τραγούδι ο ήρωας των Σμιθς θα μπορούσε να κάνει την υπέρβαση. Να επέμβει στον δεδομένο, τον κοινόχρηστο χρόνο, δημιουργώντας τη δική του εξίσωση, τις δικές του παραμέτρους. Να αποσυνδέσει τη διάρκεια από κάθε μετρήσιμη έννοια, να αρπάξει το χρόνο από τα κέρατα και να τον τιθασεύει.
Οι Μόρισει - Μάρει ωστόσο, παγώνοντας το χρόνο σε αυτή την αδιέξοδη συνθήκη, μας έδωσαν ένα ατόφιο αριστούργημα, ένα τραγούδι που από την πρώτη του συγχορδία μας ταξιδεύει σε ένα αέναα ματαιωμένο παρόν. «Πόσο νωρίς είναι το τώρα;» - ένας στίχος που γεφυρώνει την Φυσική με την Λογοτεχνία, την Άλγεβρα με τη Φωτιά.

Πρόκειται να δημοσιευτεί στο επόμενο τεύχος του περιοδικού ΟΖΟΝ

10 comments:

Φλήναφος said...

And indeed there will be time
To wonder, “Do I dare?” and, “Do I dare?”...

Anonymous said...

Αυτό που λείπει στο νεαρό, είναι αυτό που όλο και λιγότερο μαθαίνεται από το κοινωνικό πλαίσιο στα παιδιά του σήμερα.

HollowSky said...

Αλέξη,
θα έλεγα ότι το παρόν υπάρχει και δεν είναι κάτι ούτε το τεχνητό, ούτε το πλαστό.

Το παρόν είναι το διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα σε μια ερώτηση και την απάντηση. "Πόσο βαστάει"; Δεν έχει καμμιά σημασία κι ας μην αφηνόμαστε, σε τέτοια θέματα, στη λογική του ρολογιού. Σημασία έχει ότι είναι μια κατάσταση εντελώς υπαρκτή, πραγματική κι αυθεντική, μια κατάσταση επαγρύπνησης ("νήψης"), όπου με όλες τις κεραίες μας όρθιες αναζητάμε την απάντηση στο ερώτημα που μας έκαψε - όποιο κι αν είναι αυτό, όποια κι αν είναι αυτή.

Πλαστό κι ανύπαρκτο είναι μόνο το "αιώνιο παρόν". Αυτό ναι, είναι μια φαντασίωση χωρίς αντίκρυσμα. Αλλά δεν μιλάμε γι' αυτό.

Επομένως: το παρόν δεν υπάρχει παρά μόνο για όποιον δεν έχει ερωτήματα να τον καίνε και (πράγμα που είναι το ίδιο) δεν αναζητάει απαντήσεις.

Το παρόν δεν υπάρχει για όποιον τα έχει (έστω βαθιά μέσα του) "όλα απαντημένα" - για τον παραιτημένο.

Τέτοιον, παραιτημένο και όχι "ντροπαλό", νομίζω τον τύπο που λένε οι Smiths. Νομίζω μάλιστα πως ο θαυμάστιος Morissey έχει ένα "κόλλημα", δηλαδή ενδιαφέρον, γι' αυτό τον τύπο ανθρώπου.

scalidi said...

Εξαιρετικό κείμενο. Απομονώνω αυτό που "χρειάζομαι" εν προκειμένω: "...Όσο δεν πράττεις, τα τώρα και τα τώρα αθροίζονται, χάνουν την εντατική τους αξία κι η ζωή κυλάει μες απ’ τα δάχτυλα σα νερό..."
Να είσαι καλά. Το τώρα δεν είναι ποτέ νωρίς, συνήθως είναι αργά. Να περνάς όμορφα το καλοκαίρι σου. :)

dimitris-r said...

Είναι το βιβλίο που χαϊδεύω μόλις αυτές τις μέρες.
Η Τζορτζ Έλιοτ, διάλεξε αντρικό όνομα για να ξεπεράσει τον σκόπελο της καταπιεστικής και κλειστής για τη γυναίκα εποχής της.
Εκδόσεις Ίνδικτος έτσι;

ΟΛΓΑ said...
This comment has been removed by the author.
Alexis Stamatis said...

efharisto olous sas gia ta comment. diskolia apo do na pantiso ston kathena...provlima sto pc pou tha lithei sintoma opsometha

Nathalie said...
This comment has been removed by the author.
Nathalie said...

Ωραία ανάλυση για ένα υπέροχο τραγούδι. Μπορεί το επόμενο να είναι το "There is a light that never goes out"?
Κατά τ'άλλα μου θύμισες κάτι που'χα γράψει πέρσι:
Time goes by

elli said...

yperoho keimeno stamati.. (kai ehw megalwsei me smiths...)