Συντεντευξη στην "Ημερησία"

Συνέντευξη στην Τέα Βασιλειάδου

Για την εφημερίδα ΗΜΕΡΗΣΙΑ του Σαββατοκύριακου, 7 Φεβρουαρίου 2009

Αλέξης Σταμάτης : «Το μυθιστόρημα είναι μια ιστορία με λέξεις. Το θέατρο, μια ζωντανή ιστορία»

Τον γνωρίσαμε με τον «Έβδομο Ελέφαντα» και τον αγαπήσαμε με το « Μπαρ Φλωμπέρ», την «Αμερικανική Φούγκα», τη «Βίλα Κομπρέ» αλλά και με την ποιητική του συλλογή «Αρχιτεκτονική Εσωτερικών Χώρων». Στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας, το 2003, έκανε την πρώτη του θεατρική «εμφάνιση» με τον μονόλογο «Η τελευταία Μάρθα». Τώρα ανεβάζει στο Θέατρο Χώρα την παράσταση «Γένεση» με δύο μονόπρακτα του, «Το παιδί για τα Θελήματα» και τον «Καθρέφτη» σε σκηνοθεσία Αύρας Σιδηροπούλου και με πρωταγωνιστές τον Χρήστο Στέργιογλου και τη Ρηνιώ Κυριαζή. Ο Αλέξης Σταμάτης αγαπάει της πτήσεις και αναζητάει διαρκώς το ερέθισμα για νέα ταξίδια χωρίς όρια. Ένας αρχιτέκτονας που σπούδασε και σινεμά. Ένας ποιητής που γράφει εξαιρετικά μυθιστορήματα. Ένα παιδί του θεάτρου που έκανε την «επανάσταση» του και τώρα επιστρέφει στα οικεία μέρη…


- Τι σε έκανε να στραφείς στο θέατρο. Τι σε συνδέει και σε παρακινεί στο … σανίδι;
- Γεγονός είναι πως έχω μεγαλώσει μέσα στο θέατρο, επειδή η μητέρα μου είναι ηθοποιός. Έτσι δεν είναι περίεργο που επιστρέφω. Το περίεργο είναι το αντίθετο: Πως αποφάσισα να γίνω συγγραφέας και πώς τόσα χρόνια δεν είχα βγει στο θέατρο; Το θέατρο ήταν το προφανές.
- Σύμφωνα με το βιογραφικό σου, τίποτα στη ζωή σου δεν μοιάζει να είναι προφανές. Έχεις κάνει εντυπωσιακά άλματα τόσο στις σπουδές σου όσο και σε άλλες επιλογές σου. Αγαπάς τα άλματα…
- Ναι, μου αρέσει η πτήση. Έστω και στις επιλογές. Έτσι κάποια στιγμή, μετά από … δοκιμές ασχολήθηκα με τη συγγραφή. Αρχικά με την ποίηση, αργότερα με την πεζογραφία έχοντας γράψει και κάποιους στίχους για όπερα αλλά και διηγήματα και κινηματογραφικό σενάριο. Την περίοδο της πολιτιστικής Ολυμπιάδας συμμετείχα με ένα μονόπρακτο.
- Τι σε γοητεύει στο θέατρο;
- Ένα πεζογράφος ουσιαστικά είναι ένας απομονωμένος άνθρωπος. Δεν έρχεται σε επαφή με κανέναν και φυσικά είναι απόλυτα υπεύθυνος για το αποτέλεσμα του υλικού του. Το θέατρο είναι μια συνεργατική υπόθεση. Εκτός τούτου είναι και θνησιγενές. Δηλαδή παίζεται ένα βράδυ κι όταν τελειώσει η παράσταση παύει να υπάρχει. Αυτό είναι κάτι μαγικό. Όλα είναι μαγικά στο θέατρο και με βάζουν σε έναν διαφορετικό κόσμο. Επί πλέον στο θέατρο ο συγγραφέας εγκαταλείπει το έργο του. Αυτό που έχω γράψει το έδωσα στη σκηνοθέτιδα και στους ηθοποιούς και τους είπα «κάντε το ό,τι θέλετε». Η αγωνία μου όταν πρωτοπήγα να δω πρόβες δεν περιγράφεται. Ό,τι είχα γράψει έπαιρνε σάρκα και οστά και μετουσιωνόταν σε σκηνική δράση.
- Άρα οι διαφορές ανάμεσα στην πεζογραφία και τη θεατρική γραφή πως μπορούνε να περιγραφούνε;
- Το μυθιστόρημα είναι μια ιστορία με λέξεις ενώ το θέατρο είναι μια ζωντανή ιστορία. Αντίστοιχα το σινεμά είναι μια ιστορία με εικόνες. Στο θέατρο ο λόγος είναι προφορικός κι αυτό δημιουργεί πολλές δυσκολίες. Έχοντας περάσει από όλα τα είδη του λόγου θεωρώ ότι το θέατρο είναι το δυσκολότερο είδος. Και σκεφθείτε ότι εγώ ακόμη βρίσκομαι στους μονολόγους, δεν έχω προχωρήσει σε ένα πλήρες θεατρικό έργο. Αυτό θα είναι το επόμενο βήμα. Θα προχωρήσω σιγά σιγά γιατί σέβομαι πολύ το θέατρο.
- Ας μιλήσουμε για τα παρόντα μονόπρακτα στο θέατρο Χώρα: «Το παιδί για τα θελήματα» και τον «Καθρέφτη». Όπως έχεις πει έχουν ένα κοινό προβληματισμό, τη σχέση του ανθρώπου με το παρελθόν και το μέλλον.
- Σε πρώτο επίπεδο είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ τους. «Το Παιδί για τα
Θελήματα» πατά στον μύθο της ταινίας «Αποκάλυψη Τώρα» του Φράνσις
Φορντ Κόπολα, που με τη σειρά της βασίζεται στο βιβλίο του Τζόζεφ
Κόνραντ «Η Καρδιά του Σκότους». Είναι ένας μονόλογος για την
ανθρώπινη ψυχή που βασανίζεται στην αναζήτηση του απόλυτου. Μιλάει
για έναν Αμερικάνο στρατιωτικό, που ξαναγυρίζει στον τόπο του
«εγκλήματος», επαναλαμβάνοντας την παραβατική ζωή του ανθρώπου, που
το ίδιο το σύστημα τον οδήγησε να σκοτώσει στο παρελθόν. Στον
«Καθρέφτη», μία νέα μητέρα διαλογίζεται πάνω στην προσωπική της
μοναξιά. Με αφορμή τη ζωή που μόλις δημιούργησε, συνομιλεί με το
παιδί της και ταυτόχρονα καταδύεται σε έναν σχεδόν «αρχαίο» χώρο, στις
τεκτονικές πλάκες της ύπαρξης.
- Να γενικεύσουμε λίγο πάνω στο θέμα της σχέσης με το παρελθόν και το μέλλον. Ο άνθρωπος ορμάται από το παρελθόν για να φθάσει στο μέλλον. Ποια όμως είναι η σχέση του με το παρόν;
- Το σήμερα και το θέμα το χρόνου απασχολεί πολύ. Πολλές φορές έχουμε την αίσθηση ότι το σήμερα δεν υπάρχει. Ακόμη κι αυτό που τώρα είπαμε έχει γίνει ήδη παρελθόν. Δεν μπορούμε να παγώσουμε τη στιγμή, ούτε να την απομονώσουμε. Πάντα με ενδιέφερε αυτή η αλυσίδα που τραβάει το παρελθόν και πηγαίνει στο μέλλον και το πως θα αιχμαλωτίσουμε και θα απαθανατίσουμε τη στιγμή. Τι σημαίνει τελικά το παρόν, που είναι μια τρελή έννοια και μπορεί και να μην υπάρχει;
- Μπορεί ίσως να υπάρχει μόνον μέσα στην τέχνη; Μπορεί η τέχνη να παγώσει τη στιγμή, το τώρα;
- Αυτό είναι η τέχνη. Σου δίνει τη δυνατότητα να κρυσταλλώσεις μια κατάσταση, να δημιουργήσεις κάτι που δεν υπάρχει και να το κρατήσεις για πάντα. Στο θέατρο βέβαια δεν συμβαίνει αυτό. Στο θέατρο όπως και στη ζωή το τώρα δεν υπάρχει ουσιαστικά και η παράσταση πεθαίνει μόλις κλείσει η αυλαία. Αυτό καθιστά την τέχνη αυτή εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Για αυτό νιώθω για το θέατρο ανάμικτα αισθήματα: Φόβο και γοητεία μαζί.
- Ένας δημιουργός μέσα από το έργο του προσπαθεί να βιώσει την αιωνιότητα, να κρατήσει τη ζωή για πάντα;
- Οπωσδήποτε! Ποτέ δεν μου έφτανε ό,τι μου έλεγαν στο σχολείο ή στο σπίτι… Ποτέ δεν μου αρκούσε ό,τι ζούσα. Πάντα είχα μια τεράστια αντιδικία με την πραγματικότητα. Μέσα από την τέχνη βρήκα έναν τρόπο να διοχετεύω αυτή την αντιδικία και το αίσθημα του μη αρκετού.
- Αγαπάς το ακραίο, το μεταφυσικό, την υπερβολή. Αυτό εντάσσεται στα όσα είπες ή πιστεύεις ότι η ζωή είναι όσα ζούμε αλλά και όσα φανταζόμαστε, ή ονειρευόμαστε;
- Υπάρχει σίγουρα μια υπέρ-πραγματικότητα, που κυρίως μου δείχνει τι μπορώ να κάνω. Νομίζω, όμως, ότι ο κύκλος αυτών των έργων μου έκλεισε. Τα βιβλία που ετοιμάζω τώρα είναι εντελώς στον αντίποδα. Εντελώς ρεαλιστικά. Βέβαια όμως και μέσα στο ρεαλισμό υπάρχει η μεταφυσική της πραγματικότητας. Αυτό που λέμε ότι η πραγματικότητα ξεπερνάει τη φαντασία.
- Όταν γράφεις το ερέθισμα είναι ένα πραγματικό γεγονός, μια ιδέα ή τι άλλο;
- Μπορεί να είναι μια λέξη. Από τη λέξη αυτοανάφλεξη έγραψε ένα βιβλίο. Από ένα τίτλο «Το μπαρ Φλωμπέρ» έγραψα ένα βιβλίο. Η «Βίλα Κομπρέ» άρχισε με τη σκέψη να γράψω ένα βιβλίο για μία έννοια… Δεν υπάρχει συνταγή.
- Μπορεί να μην υπάρχει συνταγή όμως υπάρχει ένα σύνθημα που θα έγραφες στο προσωπικό σου πανό;
- «Όσο πλησιάζω το μέλλον απομακρύνεται»