Σαγκάη: Στην αιχμή του μέλλοντος

Κοιτάζοντας ψηλά τη θέα από στο εσωτερικό Patio του ξενοδοχείου Grand Hyatt το οποίο βρίσκεται μεταξύ 53ου και 87ου ορόφου στον περίφημο πύργο Τσιν Μάο, πίνοντας το τσάι μου σε ένα χώρο στον οποίο βλέπουν και οι 33 όροφοι του ψηλότερου ξενοδοχείου στον κόσμο, νομίζω πως βρίσκομαι σε μια σκηνή από το «Σταρ Ουόρς». Λίγο αργότερα, μπροστά στο «Διαμάντι της Ανατολής», τον θρυλικό «Πύργο Οριένταλ» σήμα κατατεθέν της πόλης με τις «ντίσκο» μπάλες του που προσφέρουν ένα καλειδοσκοπικό πανόραμα της πόλης, αντικρίζω μια από τις πιο υπέροχα κιτς κατασκευές του πλανήτη. Την αίσθηση επενδύει αγγλική ποπ των 80’ς η οποία, για έναν παράξενο λόγο, ακούγεται σ ‘ ολόκληρο τον εξωτερικό χώρο. Ορδές Κινεζών πηγαινοέρχονται υπό της ήχους των Echo and the Bunnymen και των Duran Duran. Το βράδυ από τη βεράντα του «Bar Rouge» χαζεύω σε όλη του την φουτουριστική έκταση το πανόραμα του Πουτόνγκ, της «γειτονιάς των ουρανοξυστών», η οποία ανεγέρθηκε μόλις σε 15 χρόνια σε ένα χώρο που παλιά ήταν σχεδόν εγκαταλελειμμένος. Η «πτήση» του ανθρώπου, μέσα από την κατασκευή, την ανάπτυξη, τη φιλοδοξία σε όλο της το εμβληματικό μεγαλείο. Ωστόσο, στην άκρη της βεράντας, η σημαία της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Κίνας μου θυμίζει ότι βρίσκομαι σε ένα κομμουνιστικό κράτος…
Αυτό το ιλιγγιώδους ταχύτητας πέρασμα της κινεζική κοινωνίας στον κόσμο της αγοράς είναι πραγματικά κάτι το μοναδικό. Η εξήγηση δεν είναι απλή. Ίσως να έχει να κάνει με τον ίδιο τον χαρακτήρα του Κινέζου ο οποίος δεν «πενθεί» για τα τραύματα του παρελθόντος. Δεν τα επουλώνει. Το «σύστημά» του είναι πολύ πιο απλό. Τα απωθεί και δεν μιλάει πλέον γι’ αυτά. Εκείνο που τον ενδιαφέρει πια, είναι το «πάμε παρακάτω», το τώρα, το μέλλον. Ενώ άλλες χώρες κάνουν δεκαετίες να ξεπεράσουν τα δεινά και τις καταστροφές που έζησαν, η Κίνα φαίνεται ότι δεν χρειάζεται συλλογική ψυχανάλυση. Κάνει cut και συνεχίζει. Ένα πραγματικά εξαιρετικά πρωτότυπο φαινόμενο μαζικής απώθησης, που επιτρέπει στους ανθρώπους να αλλάξουν ζωή σχεδόν εν μια νυκτί.
Η Σαγκάη είναι μια πόλη στην κόψη του μέλλοντος, δεν αντιγράφει, απορροφά, οικειοποιείται, δημιουργεί τους δικούς της νομούς. Μια πόλη που σαν την Αμερική των αρχών του 20 αιώνα, προσελκύει μαζικά τους γειτονικούς ασιατικούς πληθυσμούς, αλλά και διψασμένους για ζεστό χρήμα ξένους, υποσχόμενη γρήγορο πλουτισμό και πλούσια ζωή. Ένα ασιατικό Ελντοράντο. Η προκυμαία του Μπαντ, κάποτε το καμάρι της Ανατολικής Ασίας τα χρόνια της αποικιοκρατίας, είναι και πάλι στα πάνω της, προσελκύοντας την crème de la crème της πόλης. Όλοι πλέον θέλουν ένα κομμάτι από την πίτα της Σαγκάης. Και η πόλη είναι έτοιμη να το προσφέρει. Φόβος να εξαντληθεί το «γλυκό» δεν υπάρχει. Η Σαγκάη ολοένα και διογκώνεται ολοένα και απλώνει με δορυφορικούς οικισμούς μεγαλεπήβολου σχεδιασμού.


Όσο για την πολιτιστική της ταυτότητα, δεν έχω να πω πολλά. Αν το Πεκίνο διατηρεί ακόμα αρκετά στοιχεία από την παλιά και αρχαία παράδοση, εδώ μιλάμε για μια φιλόδοξη μεγαλούπολη δυτικών προδιαγραφών σε διαρκή εγρήγορση. Πλέον εδώ βρίσκεται η πόλη «που «ποτέ δεν κοιμάται». Κάποιος Ασιάτης Σινάτρα θα την έχει κάνει σίγουρα τραγούδι. Κάποιοι πιστεύουν πως όσο ο κόσμος τεχνοδομείται, τόσο πνευματώνεται. Σε αυτό η Σαγκάη επιφυλάσσεται αν μας απαντήσει στο μέλλον.
Όσο για τις εμπειρίες μου από την εκδήλωση της Εταιρίας Συγγραφέων της Σαγκάη στην οποία έλαβα μέρος -η οποία έγινε στο υπέροχο, αποικιακού ρυθμού, κτίριο της-, ήταν μόνο θετικές.
Το κοινό συμμετείχε ενεργά, μιλήσαμε για την ελληνική λογοτεχνία, δέχτηκα ερωτήσεις για τον Ελύτη, τον Σεφέρη, τον Καβάφη και με συγκίνηση ένιωσα πως μας ενώνουν οι δυο παλαιότεροι μεγάλοι πολιτισμοί του κόσμου. Γιατί όταν ένας Κινέζος ποιητής σου διαβάζει Σαπφώ στη γλωσσά του, νιώθεις ότι οι θραυσματικοί στίχοι της μεγάλης ποιήτριας από της Λέσβο είναι ιδεογράμματα χαραγμένα στις τεκτονικές πλάκες που μας ενώνουν όλους…

亚历克斯 ・ 斯坦麦提斯
Αλέξης Σταμάτης, στα κινέζικα

Πεκίνο

To Πεκίνο δεν χρωστάει τίποτα ιδιαίτερο στη φυσική του θέση. Δεν είναι λιμάνι ούτε έχει κάποιο φημισμένο ποτάμι να το διασχίζει. Βέβαια το νερό είναι σημαντικό στοιχειό στην πολύ όπως και το πράσινο (τις τρεις μέρες που έμεινα εδώ έβλεπα παντού ανθρώπους να φυτεύουν λουλούδια).
Η βιτρίνα του Πεκίνου είναι τα κτίρια του, παλιά και νέα, από την Απαγορευμένη πόλη μέχρι τους οξύρυγχους ουρανοξύστες. Εντυπωσιάζει επίσης η ιπποδάμεια ρυμοτομία του, η γεωμαντεία στις χαράξεις και η κοσμική του συμμετρία, η οποία αντανακλάται ακόμα και στον χαρακτήρα των κατοίκων του. Η πόλη ωστόσο δεν ανοικοδομείται με βάση τον βαρύ συμβολισμό της Κινεζικής παράδοσης, αλλά μέσα από τις σπίθες του δυτικού μεταμοντερνισμού.
Φυσικά το Πεκίνο είναι και η τέχνη του -από τα αριστουργήματα του παρελθόντος μέχρι το υπερσύγχρονο παρόν. Κι ενώ οι Κινέζοι εικαστικοί είναι ήδη από τους πιο «χοτ» και ακριβοπληρωμένους καλλιτέχνες του κόσμου, η χώρα φαίνεται πως κάνει δυναμικό άνοιγμα και στο βιβλίο. Και η Ελλάδα είναι εδώ.


Η 16η έκθεση Βιβλίου του Πεκίνου διεξήχθη στο Διεθνές Κέντρο Εκθέσεων της Κίνας, με την Ισπανία ως τιμώμενη χώρα. Η παρουσία του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου ήταν αξιοσημείωτη, με ένα κομψό περίπτερο στο οποίο δέσποζε ένα αντίγραφο της Αφροδίτης της Μήλου, δημιουργώντας μεικτά συναισθήματα στο απέναντι περίπτερο του Ιράν –που στολιζόταν από δυο παραδοσιακά ριχτάρια και μια μικρή σημαιούλα.
Οι Κινέζοι φαίνεται να ενδιαφέρονται αρκετά για την λογοτεχνία μας, από τους αρχαίους συγγραφείς ως τους νομπελίστες ποιητές μας, αλλά και τον Νίκο Παναγιωτόπουλο -το «Γονίδιο της Αμφιβολίας» του οποίου έχει ήδη κυκλοφορήσει στα κινεζικά από τον εκδοτικό οίκο «Νιού Σταρ»-, όπως και τον Τεύκρο Μιχαηλίδη -τα «Πυθαγόρεια Εγκλήματα» του έχουν αγοραστεί από τον ίδιο εκδοτικό οίκο.
Μην ξεχνάμε πως του χρόνου η Διεθνής Έκθεση του Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη είναι αφιερωμένη στον ασιατικό γίγαντα ο οποίος, παρόλα τα εσωτερικά του προβλήματα, αρχίζει πλέον μια νέα -αλλού τύπου φυσικά-, πολιτιστική «ανάσταση».
Τα παραπάνω γράφτηκαν υστέρα από ένα γεύμα στα τοπικά Μακ Ντόναλντς οπού σερβιρίστηκα Big Mac, πατάτες και Κόκα Κόλα Ζίρο υπό τους ήχους του «Its now or never» του Έλβις Πρίσλει. Φαίνεται πως στο σύγχρονο Πεκίνο, όσο και αν γιορτάζει ευφρόσυνα με παρελάσεις και ύμνους την 1η Οκτωβρίου του 1949, τη μέρα που ο Μάο –ο «μεγάλος τιμονιέρης»-, ίδρυσε τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, its only now.

Σαγκάη: Η αλληγορία της αγοράς

Eντυπώσεις από Σαγκάη. Σοσιακαπιταλισμός, υγρασία, ιλιγγιώδης ανάπτυξη. Ο 21ος αιώνας ναι μεν θα ανήκει στην Κίνα, αλλά μέχρι να συμβεί αυτό θα έχουν (και έχουν) συντελεστεί μερικές από τις πιο υπόγειες, αθόρυβες και εντυπωσιακές εξελίξεις στο κοινωνικό σώμα ενός έθνους. Η Κίνα είναι ένα σώμα που θεραπεύεται από το τραυματικό παρελθόν με ομοιοπαθητική. Ο ίδιος ο οργανισμός αυτοιάται, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα και όλα τα παράπλευρα συμπτώματα ενός μεταμοντερνισμού που εκτελείται με εκθετική ταχύτητα πάνω σε μια tabula rasa.

Η κεντρική εκδήλωση αυτού της ασύλληπτου, καινοφανούς πειράματος διεξάγεται στην Σαγκάη, η οποία μόλις πριν από 25 χρόνια ήταν ένα γκρίζο βιομηχανικό λιμάνι και σήμερα έχει μετατραπεί σε έναν κολοσσό 17 εκατομμυρίων κατοίκων με 4.000 ουρανοξύστες και βιντεοοθόνες που καλύπτουν ολόκληρα κτίρια. Το μεγαλείο των ετών του 30 συνυπάρχει με τα νέα φουτουριστικά κτίρια, το ποδήλατο με τις εκθέσεις Μπέντλει. Η Σαγκάη ενσαρκώνει το πιο συναρπαστικό πεδίο πειραματισμού του πλανήτη, ένα αχανές οικόπεδο όπου οι δυνάμεις της αγοράς επιδίδονται στο απόλυτο κρας τεστ του μέλλοντος.

Έτσι όπως το αποικιακό παρελθόν του Bund αντικρίζει το διαστημικό ορίζοντα του Pudong, η ιστορία μοιάζει με ένα ζωντανό power point. Είναι σαν σε ένα μουλτιπλεξ να παίζονται το ένα μετά το άλλο έργα του Έριχ φον Στρόχαιμ και του Τζέιμς Κάμερον. Μια πόλη - υπερθέαμα, που ετοιμάζεται να μαγέψει τον πλανήτη με την παγκόσμια Έκθεση του 2010. Μια ασιατική Νέα Υόρκη που ανυψώθηκε από τα αποκαΐδια του αυστηρού κομμουνισμού για να εξελιχθεί σε έναν τόπο - αλληγορία της Αγοράς που εκτινάσσεται κατακόρυφα αθροίζοντας διαρκώς ορόφους στην αχόρταγη ανθρώπινη ανάγκη για το επίκαιρο.

Χέρτα Μίλερ: Το φετινό Νόμπελ

Απόσπασμα από εργο της Χέρτα Μίλερ, που πήρε φέτος το Νόμπελ Λογοτεχνιας.
Δεν ειχα διαβασει τιποτα δικό της, διαβασα το σκεπτικό της επιτροπής και το πρώτο κείμενο της που βρηκα δεν με εξεπληξε. Ισως πλεον η επιτροπή των Νομπελ θα πρέπει να προσγειωθεί στη λογοτεχνία του 21ου αιώνα.

Around the war memorial are roses. They form a thicket. So overgrown that they suffocate the grass. Their blooms are white, rolled tight like paper. They rustle. Dawn is breaking. Soon it will be day.

Every morning, as he cycles alone along the road to the mill, Windisch counts the day. In front of the war memorial he counts the years. By the first poplar tree beyond it, where he always hits the same pot hole, he counts the days. And in the evening, when Windisch locks up the mill, he counts the years and the days once again.

He can see the small white roses, the war memorial and the poplar tree from far away. And when it is foggy, the white of the roses and the white of the stone is close in front of him as he rises. Windisch rides on. Windisch's face is damp, and he rides till he's there. Twice the thorns on the rose thicket were bare and the weeds underneath were rusty. Twice the poplar was so bare that its wood almost split. Twice there was snow on the paths.

Windisch counts two years by the war memorial and two hundred and twenty-one days in the pot hole by the poplar.

Every day when Windisch is jolted by the pot hole, he thinks, "The end is here." Since Windisch made the decision to emigrate, he sees the end everywhere in the village. And time standing still for those who want to stay. And Windisch sees that the night watchman will stay beyond the end.

And after Windisch has counted two hundred and twenty-one days and the pot hole has jolted him, he gets off for the first time. He leans the bicycle against the poplar tree. His steps are loud. Wild pigeons flutter out of the churchyard. They are as grey as the light. Only the noise makes them different.

© Herta Muller, Martin Chalmers. Reproduced with the kind permission of Serpent's Tail.