Posts
Με αφορμή αυτό το άρθρο του Guardian, όπου γίνεται λόγος για το "Μεγάλο Βρετανικό Μυθιστόρημα", κατ αναλογία του "Great American Novel", τι θα λέγατε να ανοίγαμε μια συζήτηση για τα του οικου μας;
Υπάρχει το 'Μεγαλο Ελληνικό Μυθιστόρημα"; Αν ναι, ποιο είναι και ποια είναι τα στοιχεια που το οριζουν ως τετοιο; Αν οχι, προς τα που θα επρεπε ένα κείμενο μυθοπλασίας να κινηθεί ώστε να "αιχμαλωτίσει", να συλλάβει την πεμπτουσία της ελληνικότητας;
(Η δευτερη ερωτηση φυσικά αφορα στο σημερα)
feedback
Ο φιλος Μάκης Καραγιαννης με αφορμη αυτο το ποστ εγραψε ενα πολυ ενδιεφρον κειμενο που συνοδευεται απο μια σιερα εξαιρετικων ονλαιν αρθρων εδω
Αναλογα πολυ ενδιαφεροντα ποστ από την Ροδιά εδω
και ο Γιώργος Γλυκοφρύδης εδω.
60 comments:
Ωραία θα ήταν να άρχιζε από το 1900 ή τον β'παγκόσμιο, το κατοχικό σύνδρομο των γονέων μας, να προχωρούσε τις δεκαετίες μέχρι την καφρίλα και τον εξαμερικανισμό του σημερινού Ελληνα. Οι διαφορές στις αξίες και τους ανθρώπους.
Πολύ-πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση. Οι παρεμβάσεις μπορεί να είναι χαοτικές, αλλά νομίζω ότι μπορεί κανείς να περιοριστεί σε "τίτλους ειδήσεων"!
Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα, δεν ξέρω αν υπάρχει ή αν ποτέ υπήρξε τελικά, μιας και "γράφοντας μεγάλα λόγια σε μικρές γλώσσες", έχω την αίσθηση ότι καθαρά ελληνικό μυθιστόρημα δεν έχει εκδοθεί ακόμα. Σκέφτομαι πως ένας από τους λόγους είναι και οι προσμίξεις μας, οι συνεχείς "παρεμβολές" άλλων πολιτισμών και νοοτροπιών στη μικρή μας χώρα.
Αν, για παράδειγμα, πάρουμε ως ελληνικό ένα μυθιστόρημα (διήγημα περισσότερο) του Παπαδιαμάντη, το μόνο ελληνικό στοιχείο που απομένει είναι ο...Παπαδιαμάντης. Οι επιρροές απ' την Ευρώπη και τα ρεύματα της εποχής είναι πασιφανείς.
Κι άλλο παράδειγμα: οι "Δύσκολες Νύχτες" της Αξιώτη. Καθαρά ελληνικά, μπορεί και όχι τόσο εν τέλει, το περιεχόμενο και η γλώσσα, αλλά η δομή; η μορφή; οι ιδέες; Δεν είναι σαφείς οι εξωελληνικοί παράγοντες;
To make a long story short: Θέλω απλώς να στηρίξω την άποψη ότι σήμερα, σε μια μάλλον εμφανή μεταμοντέρνα στροφή της λογοτεχνίας, συν το γεγονός της όποιας διεθνούς παρουσίας του ελληνικού στοιχείου, η πεμπτουσία του πραγματικά "ελληνικού" μυθιστορήματος θα είναι αυτό που θα πατά σταθερά στον άξονα της ελληνικής γλώσσας (προς Θεού, όχι λογοτεχνικά greeklish), αλλά -την ίδια στιγμή- θα φανερώνει την προσπάθεια της λογοτεχνικής μας παράδοσης να ακουστεί και να τοποθετηθεί σθεναρά στο σύγχρονο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Όχι αντιγράφοντας ή μιμούμενο, αλλά αξιολογώντας και φιλτράροντας μια κάποια οικουμενικότητα, απαγκιστρωμένη από ανωτερότητες πολιτισμών κ.τ.τ. Αυτονόητον, βεβαίως-βεβαίως.
Άλλωστε, το ακραιφνές γαλλικό μυθιστόρημα, για να αναφέρω ένα από όλα, έχει μάλλον αποδημήσει εις κύριον, ακριβώς επειδή τα προβλήματα και οι δομές της Γαλλίας έχουν πάψει να αφορούν, εδώ και χρόνια, μόνο την ίδια. Τώρα, πια, το κάθε μικροπροβληματάκι της Γαλλίας αφορά ή προέρχεται από τις διεθνείς της σχέσεις. Έτσι και στη λογοτεχνία της.
Εδώ θα σταματήσω. Αν εξακολουθώ να είμαι εντός θέματος, θα επανέλθω. Αν όχι, θα άρω τον κρέββατόν και θα περιπατήσω...
Γεια και χαρά, Αλέξη.
Αγαπητέ Αλέξη, το Μ.Ε.Μ. το ζούμε καθημερινά, είμαστε κομμάτι του, ανήκουμε σε αυτό... Οπότε, γιατί να το γράψουμε;..
Θα μπορούσα να απαντήσω φυσικά ότι είναι η Ιλιάδα ή η Οδύσσεια, αλλά αυτά είναι τα Μ.Ε.Επη... Σε αντιστοιχία όμως, ίσως να μπορούσε να γραφτεί ένα πράγματι Μ.Ε.Μ. από πολλούς συγγραφείς ταυτόχρονα.
Οτ-ΑΝ συμβεί αυτό, να καταφέρουν να ομονοήσουν δλδ οι ΕΛ συγγραφείς, το Μ.Ε.Μ. πες πως είναι τελειωμένη υπόθεση. Στα ράφια το βλέπω κιόλας!
:-)))
Ενδιαφέρον. Προσωπικά πιστεύω πως δεν υπάρχει το μεγάλο ελληνικό μυθιστόρημα. Εάν υποθέσουμε φυσικά πως θα είναι μεγάλο, όπως μεγάλο είναι το ''εκατό χρόνια μοναξιά'' ας πούμε του Μάρκες.
Από την άλλη δε ξέρω αν θα πρέπει να έχει μέσα του το στοιχείο του έπους -σύχρονου σχετικά έπους- η θα είναι κάτι άλλο.
Και όντως είναι παράξενο που δεν υπάρχει ακόμη, που δεν έχει γραφεί ακόμη...
Ο Καραγάστης πχ μπορεσε και εδωσε την πεμπτουσια της ελληνικοτητας σε καποια μυθιστορηματα του..Ο Γιουγκερμαν θα μπορουσε να ειναι ενα Μεγαλο Ελληνικο Μυθιστορημα...
Το Middlesex του Ευγενιδη επισης θα μπορουσε...
Η ελληνικότητα ειναι ιδιοτητα που κερδιζεται, και αυτό ισχύει πολύ περισσότερο για τα μυθιστορηματα...
Δύσκολο το ζητούμενο.
Γυρίζουμε λίγο στη γενιά του '30.
Ελληνικότητα... δηλ πως αυτοπροσδιορίζεται η λογοτεχνία μας και ταυτόχρονα πώς διαφοροποιείαι από τις υπόλοιπες?
Ποια τελικά είναι τα όρια, σήμερα την εποχή της παγκοσμιοποίησης?
Νομίζω είναι, κυρίως, ζήτημα κοινωνικής οπτικής, τοποθέτησης και ανάλυσης.
Ή μάλλον θα συμφωνήσω με τον Α. Αργυρίου που μας λέει ότι: "Η πεζογραφία δημιουργεί τη δική της πραγματικότητα, η οποία τελικά προστίθεται στην ίδια την πραγματικότητα αυξάνοντας το πεδίο της"
Νομίζω ότι για να χαρακτηριστεί το μυθιστόρημα μιας χώρας μεγάλο, πρέπει να έχει το πλεονέκτημα και το ταλέντο να διαβάζεται από όσο περισσότερο κόσμο, που στο τέλος να το αισθάνεται και να το κάνει δικό του.
Να απευθύνεται δηλ. όπως λέει κι ο Guardian και στο κοινό των βιβλιοθηκών και στο κοινό του δρόμου. Ο Mark Twain νομίζω είναι ένα καλό παράδειγμα.
Απ' αυτή την άποψη κι αν εξαιρέσει κανείς τη γενιά του 30 που έγραψε πραγματικό λαικό μυθιστόρημα, διαβάστηκε και αγαπήθηκε και διαβάζεται και μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει κατά τη γνώμη μου Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα. Ίσως βέβαια είναι νωρίς για κρίσεις, για τους νεώτερους συγγραφείς, αλλά όσο κι αν τους διαβάζω κι όσο κι αν μου αρέσουν κάποιοι πάρα πολύ, δεν βρίσκω κανέναν που να έχει το χάρισμα της αμεσότητας των μεγάλων αμερικάνων.
Οι Αμερικάνοι ζούνε τον μύθο τους, οι Έλληνες ζούνε (ζούμε) τον μύθο του Αβραμόπουλου.
Συγχωρείστε με γι αυτό. Δεν πιστεύω ότι δεν έχουμε καλούς συγγραφείς, μεγάλους συγγραφείς, πιστεύω ότι έχουμε εν δυνάμει καλούς και μεγάλους συγγραφείς που κάποια στιγμή πρέπει να το αποδείξουνε (αποδείξετε).
Συγγνώμη για το τεράστιο σχόλιο. Όλα αυτά είναι η εντελώς προσωπική μου άποψη ως αναγνώστη και τίποτα παραπάνω. Την καλησπέρα μου.
ελληνιδα δεν ειναι μονο οι ιστορικες συγκυριες που κανουν ενα μυθιστορημα εθνικο.
δημητρη, "καθαρα ελληνικα μυθιστορηματα" υπαρχουν πολλα. Εθνικο, εξ άλλου δεν ειναι ενα μυθιστορημα που στερειται επιρροων. Ο Φοκνερ, ο Φιτζεραλντ ακομα και ο Τουειν δεν εχουν επιρροες; Οπως εξ αλλου και καθε γραφιας...σαυτο που λες για "πατημα στη γλωσσα" ειναι πολυ σωστο, αλλα δεν φτανει φοβουμαι.
ροδια, καλωσηρθες. ΤΟ ΜΕΜ ειμαστε ολοι μας, ε, ναι, υπο μια εννοια! Τωρα να γραψουν ολοι μαζι οι ελληνες συγγραφεις μυθιστορημα, κομματι δυσκολο μου φαινεται. Εδω τρεις τεσσερις και δεν τα καταφερνουν...
πυργαρη "μεγαλο" δεν σημαινει κατ αναγκην επικο νομιζω...
σεριφακι, δεν νομιζω οτι ο καραγατσης, αν και πολυ σημαντικος συγγρφεας,διαθετει αυτη την συνολικη εποπτεια η τα εξαιρετικα του μυθιστορηματα α[ποσταζουν εκείνο που ειναι το ζητουμενο εδω. Το Μιντλσεξ ειναι ενα εξαιρετικο μυθιστορημα, αλλα ο Τζεφρι Ευγενιδης καλα καλα ελληνικα δεν μιλαει...
"ε" , ανοιγεις τεραστιο θέμα. Φυσικα και δεν μιλαμε πλεον με όρους γενιας τριαντα, αλλα ταυτοχρονα την κουβαλαμε ως αναποσπαστο κομματι μας.
χαλ, δεν εχεις αδικο. Μηβς τοτε ενα ΜΕΜ θα ανκυψει μονον οταν επανελθουν (προσαρμοσμενα στο σημερα βεβαια) τα θέματα ελληνικοτητας που εθεσε η γενια του 30? Αλλα και παλι πιο μυθιστορημα της γενιας του 30 θεωρεις πιο κοντα σε μια ΜΕΜ λογικη απο την τριλογια του Τσιρκα πχ η το Κιβωτιο, που δε βλεπω κανει να τα αναφερει? (εδω θα έβαζα και στο τραπεζι και το "¨Από το στομα της Παλιας Ρέμινγκτον" του Γ. Πάνου ως μια τομη στην αφηγηση περισσότερο.
Ένα μυθιστόρημα, (ή ένα έργο τέχνης γενικά), για να μπορέσει να ονομαστεί έτσι, "Το Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα", θα πρέπει να μπορέσει να βάλει το μαχαίρι βαθύτατα και να χτυπήσει το κόκαλο του Έθνους. Όχι να υμνήσει.
Χτυπώντας στο κόκαλο οι αληθινές αρετές θα φανούν μόνες τους. Θα ανέβουν επάνω. Αν υπάρχουν...
Άλλο πράγμα το να καταφέρεις να εκφράσεις απόλυτα και τέλεια τον Ελληνισμό σε κάποιο γραπτό κι άλλο το να καταφέρεις να ραγίσεις το κόκαλο του Ελληνισμού με το μαχαίρι.
Όποιος καταφέρει να ραγίσει το κόκαλο θα καταφέρει να εμφανίσει το μεδούλι. Κι εκεί μέσα ότι καλό υπάρχει θα φανεί.
Τι; Μήπως δεν υπάρχει;
Ε τότε χλωμό το βλέπω το "Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα".
Μεγάλο ελληνικό μυθιστόρημα; η εποχή μας δεν αποδέχεται τις μεγάλες αφηγήσεις (περί έθνους, θρησκείας, ιστορίας κ.λπ.). Για τη συζήτηση, θα δεχόμουν ως Μ.Ε.Μ. τα "Στοιχεία για τη δεκαετία του '60" του Θ. Βαλτινού, όπου συνοψίζεται όλη η μεταπολεμική Ελλάδα με νήματα που φτάνουν ως το σήμερα.
Πατριάρχης Φώτιος
Τεράστιο το ζήτημα όντως.
Όμως, η έννοια και η ιδέα της ελληνικότητας δεν συνδέεται τελικά με τις εκάστοτε αντικειμενικές και κοινωνικοπολιτικές συνθήκες; Η σύγχρονη πεζογραφία μας παρακολουθεί τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις; Γεγονός που συμβαίνει, κυρίως, στην αγγλοσαξωνική.
Ρίχνω μια ιδέα! Επειδή οι έλληνες συγγραφείς (γνώμη μου, ως αναγνώστριας) σπάνια ξεφεύγουν από τα στερεότυπα του εαυτού τους και της προβολής των αυστηρά προσωπικών ιδεολογημάτων τους -οπτική γωνία, το λέν' μερικοί- είναι δύσκολο (ακατόρθωτο μέχρι σήμερα) να γραφτεί ένα μυθιστόρημα ουσιαστικό, απαλλαγμένο από τις παρωπίδες του κάθε δημιουργού, που τον εμποδίζουν να διευρύνει την περίφημη "οπτική γωνία" του.
Ετσι λοιπόν, αν συμφωνούσαν μερικοί ταλαντούχοι δημιουργικοί άνθρωποι να ανταλλάξουν εμπειρίες και να αναλάβει καθένας να αποτυπώσει γραπτώς τις εμπειρίες κάποιου άλλου, δεχόμενος παράλληλα να αποτυπώσει άλλος τις δικές του, ε, ίσως τότε να μπορέσουμε να έχουμε ένα στ' αλήθεια Μ.Ε.Μ. αποδεκτό ως τέτοιο από όλους.
..αλλά.. αυτό που έχω διαπιστώσει είναι ότι.. οι συγγραφείς έχουν αδυναμίες αυτοπροβολής, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων.. Θέτουν τον εαυτό τους πάνω από το έργο τους..
Αυτός είναι και ο λόγος που έχω πάψει σχεδόν να διαβάζω έλληνες πια. Κουράστηκα με το πομπώδες του ύφους και τη στενότητα. ΟΥΦΦΦ το είπα!
(φυσικά, δεν εννοώ εσένα που έχεις αποδείξει το αντίθετο)
Φαντάσου π.χ. να γινόταν να συνδυαστεί η Τριλογία του Στρατή Τσίρκα με το Τρίτο στεφάνι του Κώστα Ταχτσή. Μεγαλείο!:-))
..κάτι ακόμα, τώρα που πήρα φόρα: Κάθε έλληνας, χωρίς υπερβολή, έχει ένα δικό του μυθιστόρημα μέσα του. Αυτό ψάχνει να βρει τυπωμένο κάπου. Αυτό βρίσκει κομματιασμένο σε διάφορα βιβλιαράκια και όλο κάτι λείπει. Περάσαμε και τόσα, ζήσαμε τόσα πολλά σε τόσο μικρό -σχετικά- χρονικό διάστημα... Δυο αιώνες είναι πολύ "λίγοι" για να χωνευτούν όλα όσα συνέβησαν και να αποδοθούν με λέξεις.
ΤΕΛΟΣ
Υπ' αυτήν την έννοια, Αλέξη, έχεις απόλυτο δίκιο. Όσον αφορά τις επιρροές.
Ωστόσο, αναρωτιέμαι και πάλι ποιο τελικά, κάτω από τις σύγχρονες συνθήκες πάντα, θα είναι το πλαίσιο της "ελληνικότητας" ενός μυθιστορήματος.
Όσο και να σκεφτώ, καταλήγω στο ότι, να κάτι καινούριο εν παρόδω, ότι το Μ.Ε.Μ. θα πρέπει, εμμένοντας στη γλώσσα (μου έδωσαν ελληνική!), να λειτουργήσει ως χωνευτήρι (επίτρεψέ μου τον όρο) των επιρροών που δέχεται έξωθεν ή...άνωθεν.
Άρα, καταληκτικά, ίσως βασική μανιέρα θα πρέπει να είναι η καταβύθιση στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, απ' όπου το Μ.Ε.Μ. θα εξαγάγει την ελληνική οπτική, την ελληνική παρουσία, το ελληνικό καταλαβαίνω, ώστε να ξαναγραφτεί το παγκόσμιο μέσα από τα ελληνικά δεδομένα ή επηρεάζοντάς τα, τελικά.
Όπερ έδει δείξαι, λοιπόν...
Σκέψεις εξαιτίας ενός ποστ του Αλέξη Σταμάτη
Alexis Stamatis said...
"Αλλα και παλι πιο μυθιστορημα της γενιας του 30 θεωρεις πιο κοντα σε μια ΜΕΜ λογικη απο την τριλογια του Τσιρκα πχ η το Κιβωτιο, που δε βλεπω κανει να τα αναφερει? (εδω θα έβαζα και στο τραπεζι και το "¨Από το στομα της Παλιας Ρέμινγκτον" του Γ. Πάνου ως μια τομη στην αφηγηση περισσότερο)."
Νομίζω ότι αυτή είναι η καρδιά του ζητήματος!
Το μυθιστόρημα που νομίζω ότι άξιζε και ήταν κατάλληλο να χαρακτηριστεί "ελληνικό" και μεγάλο ήταν πάντα "outsider" είτε με τα χρώματα της αριστεράς και της ήττας (Τσίρκας, Το Κιβώτιο του Αλεξάνδρου) είτε λόγω της πλήρους αδιαφορίας της λογοτεχνικής "πιάτσας" (Γιάννης Πάνου). Σε μεγάλο βαθμό αιτία ήταν η κυριαρχία της γενιάς του '30 για πάρα πολύ καιρό τα μυθιστορήματα των επιφανέστερων εκπροσώπων της οποίας με αφήνουν αδιάφορο (αν δεν με ενοχλούν κιόλας).
Για εμένα αυτό που προσεγγίζει πιο ικανοποιητικά το ΜΕΜ είναι η Ρέμινγκτον και δεν το λέω με έμφαση στο θέμα της φόρμας.
«Το Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα» και η «ελληνικότητα», τα οποία έθεσες για συζήτηση είναι θέματα πολύ ενδιαφέροντα για το οποία χύθηκε πολύ μελάνι. Κατά την άποψή μου δεν έχει γραφεί ακόμη το «Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα», κατ’ αναλογία με "Great American Novel". Ο Φίλιπ Ρόθ, για να αναφέρω ένα παράδειγμα, με την τριλογία της δεκαετίας του ’90 -«Αμερικανικό ειδύλλιο», «Παντρεύτηκα έναν κομμουνιστή» και «Ανθρώπινο στίγμα»- διατρέχει τις πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις της μεταπολεμικής Αμερικής από τη σκοτεινή περίοδο μακαρθισμού και τον πόλεμο του Βιετνάμ έως την εποχή της «πολιτικής ορθότητας» του λάγνου προέδρου Μπιλ Κλίντον.
Όμως υπάρχει μια παγίδα: Τι σημαίνει ελληνικότητα; Ακόμη και ο ίδιος ο Σεφέρης ο οποίος την υπερασπίστηκε απέφυγε να την ορίσει. Και πώς θα θέσουμε τη λεπτή κόκκινη γραμμή σε όλους εκείνους οι οποίοι την καπηλεύονται;
Την τελευταία δεκαετία στον χώρο της κριτικής έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση. Η γενιά του '30 και ο ελληνικός μοντερνισμός θεωρούνται ένοχοι και υπόλογοι για εθνοκεντρισμό, για την αναγωγή της ελληνικότητας σε αξιολογικό κριτήριο της λογοτεχνίας.
Στους εκφραστές αυτών των απόψεων (Δ. Τζιόβας, Β. Λαμπρόπουλος, Άρτεμις Λεοντή, Δ. Δημηρούλης) μια ομάδα πανεπιστημιακών (Νάσος Βαγενάς, Τάκης Καγιαλής, Μιχάλης Πιερής, Δ. Μαρωνίτης) αρθρώνει το δικό της αντίλογο. Υπάρχει, λοιπόν, η ανάγκη να διερευνήσουμε ξανά το νόημά της μέσα στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης. Να μια ωραία και μεγάλη συζήτηση!
Με αφορμή το θέμα σου, και για όποιον ενδιαφέρεται, έκανα μια ανάρτηση στο Blog μου για την «Ελληνικότητα και την παγκοσμιοποίηση», και παραπέμπω σε 14 ηλεκτρονικά αξιόλογα σχετικά κείμενα για όποιον θα ήθελε να εντρυφήσει.
Φιλικά
Μάκης Καραγιάννης
Νομίζω πως στα ελληνικά γράμματα δεν θα μπορούσαμε εύκολα να μιλήσουμε για ΜΕΜ, ίσως πιο εύκολα για Μεγάλο Ελληνικό Ποίημα ή ίσως για Μεγάλο Ελληνικό Διήγημα. Αν παρά ταύτα αναγκαζόμουν να θεωρήσω έστω και ένα ως τέτοιο ίσως να ανέφερα τον Τελευταίο Πειρασμό, για την ελληνικότητά του, αρχαία, βυζαντινή και σύγχρονη, για την επιθετικότητά του και για τον συγγραφέα του.
Πιο εύκολα πάντως, το επαναλαμβάνω, θα ανέφερα ως ΜΕΜ...ένα ποίημα...
Συμφωνώ απόλυτα με τον κ. Καραγιάννη και προσωπικά θα ήθελα να ορίσετε την έννοια της ελληνικότητας σε σχέση με τη ρευστότητα του σημερινού κοινωνικού ιστού και των συνεχών μετακινήσεων-μεταναστεύσεων. Για μένα μεγάλο ελληνικό μυθιστόρημα υπήρξε η Τριλογία του Τσίρκα, έστω κι αν διαδραματίστηκε σε χώρους αλαργινούς.
Ίσως θα' τανε καλό να ξεφύγουμε από τους προσδιορισμούς και τις ταμπέλες της ελληνικότητας, της ιστορίας , της γλώσσας και οτιδήποτε μας επιβάλλεται δια του θαυμασμού. Για να εξηγηθώ, δεν λέω να ξεχάσουν οι συγγραφείς ποιοί και τι είναι, αλλά να λειτουργήσουν ΚΑΙ πέρα από αυτό , ανάλογα με το πως βλέπει ο καθένας την πραγματικότητά του. "Το Κιβώτιο" για παράδειγμα που είναι ένα μεγάλο μυθιστόρημα, που ναι διαπραγματεύεται τα της αριστεράς, της νίκης και της ήττας, στην ουσία όμως για μένα είναι ένα συναρπαστικό θρίλερ, μέχρι και την τελευταία του σελίδα και αυτό μέτρησε για να το διαβάσω μονορούφι.
Στο κάτω-κάτω γιατί θα' πρεπε να γραφτεί το M.B.M.ή το Μ.Ε.Μ.με την έννοια που αποδίδει ο Guardian; Η Αμερική είναι μια τεράστια χώρα, τεράστιων θέσεων και αντιθέσεων. Εδώ είμαστε βαλκάνια κι όπως λέει και το (μεγάλο ελληνικό) τραγούδι δεν είναι παίξε-γέλασε. Καλημέρα σε όλους.
Νομίζω ότι η συγκέντρωση κειμένων που έκανε ο Μάκης Καραγιάννης στο blog του με αφορμή αυτό εδώ το post του Αλέξη είναι πολύ σημαντική και συμβάλει.
Εγώ μόνο να συμπληρώσω ότι για να γίνω πιο σαφής σε σχέση με αυτά που έγραψα στο προηγούμενο σχόλιό μου θέλω να πω ότι πολύ θα μ' ενδιέφερε ένας προβληματισμός που θα ξεκινούσε από το μηδέν.
Απλές ερωτήσεις:
1. Ο Αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός ήταν αληθινά τόσο αξιόλογος όσο θεωρούμε;
2. Οι Νέοι Έλληνες γιατί ονομάζονται Έλληνες; Επειδή κατοικούν εδώ ή επειδή αυτο-ορίζονται ως Έλληνες;
3. Είμαστε τόσο σίγουροι ότι όταν οι Μεγάλες Δυνάμεις σκέφτονταν το Νέο Ελληνικό Κράτος να φτάνει μέχρι την Λαμία περικλείοντας τις Κυκλάδες και κάμποσα άλλα μέχρι την Κρήτη είχαν άδικο;
4. Αν τολμήσουμε την σύγκριση των Νέων Ελλήνων με λαούς της Βόρειας Ευρώπης, βασιζόμενοι σε γραπτά (παλιά και νέα) κυρίως της Κοινωνιολογίας, της Πολιτικής Επιστήμης και της Οικονομίας το αποτέλεσμα θα τολμήσουμε να το αντικρίσουμε ή θα το θάψουμε;
5. Αλήθεια, μήπως τα Σκόπια έχουν δίκιο και μαζί με αυτά και οι Τούρκοι που δεν τολμούν να βρέξουν τα πόδια τους σε ολόκληρη τη Μεσόγειο;
6. Γιατί ψάχνουμε την ταυτότητά μας στην Ανατολή με μπουζούκι και τσιφτετέλι; Μήπως γιατί με τον Ανατολικό Φόβο ταυτιζόμαστε; Είμαστε τόσο παλιός και φοβισμένος από το κλείσιμο του Ιστορικού κύκλου που πλησιάζει λαός που ετοιμαζόμαστε για τρομοκρατικές πράξεις ενάντια στο καινούριο; (Μην πείτε την κλασική ατάκα ότι το με το καινούριο εννοώ την Αμερική η οποία έχει να κάνει με φασισμούς και βρώμικους πολέμους γιατί είναι τουλάχιστον πασέ...). Αν ναι γιατί δεν φοράμε μπούρκα στις γυναίκες μας να είμαστε και πιο ειλικρινείς;
7. Είστε τόσο σίγουροι ότι τα Ελληνικά προσφέρουν ακόμη κάτι σαν γλώσσα στον πλανήτη; Λογικά φαίνονται σαν μία κοινωνική συναισθηματική αριστοκρατική συνήθεια.
8. Γιατί απεχθανόμαστε τους Εβραίους; Τους ζηλεύουμε ίσως; Συμμάχησαν με κάτι με το οποίο ουδέποτε τολμήσαμε να συμμαχήσουμε εμείς; Και αν ναι γιατί ουδέποτε τολμήσαμε να συμμαχήσουμε;
Αυτό εννοώ όταν λέω "το μαχαίρι στο κόκαλο".
Όταν τελειώσουν όλα αυτά, τότε το Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα θα μπορούσε να γραφτεί.
Προσωπικά το μόνο που θα μπορούσα να γράψω θα ήταν μία μικρή αφήγηση για κάποιον νέο συγγραφέα που έχει ανέβει ψηλά στον λόφο και ατενίζει πέρα μακριά τον ανδριάντα του. Που έλεγε κι ο Σκαρίμπας. Μόνο που στη δική μου μικρή αφήγηση αυτός ο ένας μόνος του θα ήταν και τυφλός.
Εγώ πάντως έχω τρομακτική μυωπία...
Παρακολουθώ με ενδιαφέρον τη συζήτηση. Δεν θα σχολίαζα όμως αν δεν διάβαζα το τελευταίο σχόλιο, του George Glikofridis. Νομίζω ότι αγγίζει την ουσία…
Δείτε τι συμβαίνει χιλιάδες χρόνια τώρα:
Τις Μεγάλες πυραμίδες τις δημιουργεί ο κυρίαρχος πολιτισμός.
Τις Μεγάλες θρησκείες τις δημιουργούν τα κυρίαρχα ιερατεία και οι κυρίαρχες κάστες.
Τις Μεγάλες ανακαλύψεις, εξερευνήσεις, εφευρέσεις τα κάνουν τα κυρίαρχα Εθνη. Οι Υπερδυνάμεις της κάθε εποχής…
Το ίδιο και την Μεγάλη Μουσική, το Μεγάλο Θέατρο, τη Μεγάλη Λογοτεχνία, ο Μεγάλος Κινηματογράφος…
Τα Μεγάλα γίνονται εκεί που η Δύναμη επιτρέπει την Μεγάλη Πολυτέλεια του …Μεγάλου.
Γιατί είναι εκεί που μπορεί να επιβληθεί το μεγάλο ως Μεγάλο. Διότι είναι εκεί που ο χορτάτος «πεινάει» για μεγάλα. Είναι όμως κι εκεί που η ιστορία –έστω προσωρινά- έχει κατασταλάξει. Εχουν κοπάσει οι εμφύλιοι. Και κάποιοι μπορούν να αφηγηθούν το Μεγάλο Επος, το Μεγάλο Παραμύθι, την Μεγάλη Ιστορία (την καταπώς τους βολεύει βεβαίως, βεβαίως).
Λαοί που δεν έχουν πλέον απορίες. Δεν αναρωτιούνται για όσα ρωτάει ο George Glikofridis. Όχι επειδή απάντησαν σε όλα αλλά επειδή απλά δεν θέτουν ερωτήματα. Επιβάλλουν τις όποιες απαντήσεις θέλουν σε εμάς τους υπόλοιπους. Αυτή η ιστορική μοίρα… Με διαφορετικούς πρωταγωνιστές. Κάθε φορά κι άλλος έχει σειρά…
Εδώ είναι μικρός ο χώρος, διακεκομμένος ο χρόνος, πολλές οι ασυνέχειες, νωπός ο διχασμός, μικρός λαούς (κι’ ας πολεμά δίχως σπαθιά και βόλια, που λέει και ο ποιητής).
Πώς να υπάρξει Μεγάλο μυθιστόρημα όταν οι εποχές είναι μικρές. Όταν είναι μικρές και οι μέρες και οι νύχτες μας; Που να χωρέσει;
Είναι οι ίδιοι λόγοι που ποτέ δεν θα αποκτήσουμε Μεγάλο Κινηματογράφο!
Μόνη παρηγοριά (σε τι;), το ότι (δείτε και πάλι τι συμβαίνει χιλιάδες χρόνια τώρα) ότι η Μεγάλη Ποίηση γράφεται πάντα από τους μικρούς… Και σ’ αυτό, παράπονο δεν έχουμε!
Θεωρώ σαν "μεγάλο ελληνικό μυθιστόρημα" την ΙΛΙΑΔΑ και την ΟΔΥΣΣΕΙΑ. Που, παρεπιπτόντως, διδάσκονταν - λέει - αδιαλείπτως στους Έλληνες για κάμποσες χιλιάδες χρόνια, δηλαδή από τότε που πρωτοτραγουδήθηκαν έως και περίπου σήμερα.
Και "μεγάλα" δεν ήταν αυτά τα δυο επειδή τα δημιούργησαν οι "κυρίαρχοι", όπως υποθέτουν εδώ δυο φίλοι μας.
Μεγάλα ήταν και είναι επειδή βγήκαν μέσα από μια μεγαλειώδη στιγμή και την εξέφρασαν: τη στιγμή όπου ένας λαός ΠΡΩΤΟΤΡΟΜΑΞΕ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ - τη στιγμή δηλαδή που έκανε το άλμα προς την ελευθερία ... όχι από κάποιους άλλους, αλλά από τη ΔΙΚΗ ΤΟΥ απανθρωπιά, από την απανθρωπιά του ανθρώπου.
Το κλειδί του μυθιστορήματος είναι πάντα ο μύθος. Δε γνωρίζω αυτή τη στιγμή να ανθεί στην Ελλάδα κάποιος γοητευτικός μύθος (διότι είναι απλώς παρακμιακό να χρειάζεται να πιούμε ένα τόνο Μύθο για να ξεχάσουμε τον Αβραμοπουλικό μύθο όπως παρατήρησε και κάποιος προλαλήσας). Είμαστε πλέον ένας λαός που στερείται ισχυρών συλλογικών φαντασιώσεων.
Η γενιά του '30 είχε ακόμα πολλές φαντασιώσεις: ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος προσπαθούσε να εξορκίσει το φάντασμα του Β', οι ξεριζωμένοι προσπαθούσαν να βρουν γόνιμο έδαφος να ριζώσουν, κτλ, κτλ. Η κατά Βαλτινό δεκαετία του '60 είχε κι αυτή τις δικές της φαντασιώσεις: να φύγουμε από τη ρημαδοχώρα να πάμε έξω να προκόψουμε.
Σήμερα δυσκολεύομαι να εντοπίσω ένα συλλογικό μύθο άξιο αφήγησης. Κοιτάς γύρω και το μόνο που βλέπεις είναι λιγούρα για το επόμενο κύπελλο, πρεμούρα για την ανάδειξη του κοινωνικού status με όποιο κόστος, άντε και λαχτάρα να καταβληθούν οι ΛΑΦΚΑ, τα επιδόματα, τα δεδουλευμένα.
Ζούμε στο βασίλειο της ασημαντότητας το οποίο επιπλέον είναι και απομακρυσμένη επαρχία. Τρεφόμαστε με σκάνδαλα και σκανδαλιζόμαστε με ακατάλληλα τρόφιμα. Ομφαλοσκοπούμε.
Ως εκ τούτου, είναι δυνατόν λέτε να μπορεί να υπάρξει Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα σε μια Μικρή Ελληνική Μεθόριο;
ΥΓ. Χαρακτηριστικό είναι ίσως ότι σύντομα αφού κυκλοφόρησε το Τρίτο Στεφάνι, έπεσε η ταφόπλακα μιας ολόκληρης εποχής.
Σαν να έχει πέσει απαξίωση, η σαν να μου φαίνεται;;
Σαν τι να μοιάζει το Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα;;
Σαν τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη;
Σαν τα του Βιζυηνού;
Σαν τα μυθιστορήματα του Στρατή Τσίρκα;
Σαν τα υπέροχα, τρυφερά και αφελή του Λουντέμη;
(Σαν τα μοναδικά θεατρικά των 4 της αρχαιότητας;)
Σαν του Καζαντζάκη;
Σαν του Ξενόπουλου;
σαν τα ποιήματα των νομπελιστών μας του Ρίτσου, του Βάρναλη, του Σολωμού, του Κάλβου;
Πού πάει το σαν, θα μου πείτε;
Σαν την Αμερικάνικη Φούγκα!!!!
Η δουλειά μου δεν έχει σχέση με τη λογοτεχνία ή τη κριτική της λογοτεχνίας και δεν μπορώ να επεκταθώ, αλλά όσοι νομίζουν, ότι δεν υπάρχει ΜΕΜ έχουν πάρα πολύ άδικο.
Υπάρχει μία αδυναμία στο μυθιστόρημα, αλλά η ποίηση και το διήγημα είναι ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΑ!
Και όταν λέω αδυναμία, δεν εννοώ, ότι δεν έχει γραφεί κάτι σαν τα "100 χρόνια μοναξιά", αλλά κάτι σαν τα τέρατα της λογοτεχνίας, όπως Άθλιοι, Σταφύλια της οργής, το μαγικό βουνό, το άρωμα κλπ. Αλλά αυτά είναι έργα αξεπέραστα.
Σήμερα υπαρχουν κατά την ταπεινή μου γνώμη πολλοί πολύ καλοι έλληνες
λογοτέχνες, το μόνο κακό είναι η γλώσσα μας που μιλιέται από μόλις 15 - 20 εκατ. ελληνόφωνους.
Πώς να γίνει σύγκριση με την αγγλική ή τη γαλλική η τη γερμανική;;
Χωρίς πολλές σκέψεις θα μπορούσα να αναφέρω τουλάχιστον 10 πολύ καλούς λογοτέχνες, από αυτούς που ξέρω, σκέφτομαι και αυτούς που δεν ξέρω, γι αυτό ας μην γράψω κανένα ζωντανό.
αγαπητοι φιλοι, ελειπα πο την πεμπτη και δεν μπορεσα να δω τ σχολια. με χρα βλέπω οτι το θεμα ενδιεφερει πολυ!
Γιωργο ναι το "μαχαιρι" πρεπει να μπει στο κοκαλο αλλα αυτο με λογοτεχνικους ορους ειναι οπως θα ξερεις μια πολυ ιδιαιτερη διαδικασια. Το "κοκαλο" του εθνους αλλες φορες αποδεικυνεται αραγιστο και αλλες δεν ειναι καν εμφανες....
e, η λογοτεχνια μας δεν νομιζω να κλεινει τα ματια σε οτι συμβαινει γυρω. απλα στο θεωρητικο σχημα που φτιαξαμε περι ΜΕΜ αυτο δεν αρκει.
ροδια δυο αιωνες δεν ειναι λιγοι. εξ αλλου οι δυο αυτοι αιωνες φερουν μεσα τους πολλους παραπανω. τωρα το πως θα "συνδυστουν" τα μυθιστορηματα , με ξεπερναει! να μας επισκεπτεσαι!
δημητρη αθηνακη, η ελλαδα ειναι κομματι των βαλκανιων, της ευρωπης, του συμπαντος κι μαζι, αυτονομη μονη και 'αναδελφη" οπως ελεγε ο τυπολατρης κος Σ.
γεωργια καχρη, σμφωνω μαζι σου. Δεν μιαλω για "μεινστριμ" μυθιστορημα εδω. με τους σημερινους ορους, ενα συγχρονο μΕΜ θα ηταν,πιστευω, outsider
Γιωργο Καχρημανη συγγνωμη για την ...αλλαγη φυλου!
Φιλε μακη καραγιαννη, πολυ καλη η δουλεια σου. Το θεμα της ελληνικοτητας ειναι τραστιο και επισης πιστευω οτι δεν ειναι μονοσημαντο. Δεν ειμαι σιγουρος όμως αν ενα "ΜΕΜ" θα ηταν απαραιτητο να διελθει μεσα απο ακριβως αυτην την προβληματικη. Θα θελα να ακουσω αποψεις. Ο Ροθ πχ η ο Τουειν διερχεται μεσα απο εννοιες οπως "αμερικανικοτητα" , και να ναι, με τι τροπους. Η πολιτικη ερναει στν Ροθ ακομα και μεσα απ το "δερμα" των ηρωων μην το ξεχναμε.
GKatsam αν κοιταξουμε πισω ετσι ειναι. Υπαρχουν ποιηματα, η μαλλον εργα ποιητων που πλησιαζουν πιο ευστοχα αυτο που συζηταμε. κατι που σημαινει πργαματα για το Μυθιστορημα στην Ελλάδα.
δορατσιρκα οι μεταναστευσεις ειναι μερος του ιστου που ισως τον αποκαλυπτουν ακόμα διαγευστερα. Υπο αυτη την εννοια ο Τσιρκας εχει ακνει μεγαλη τομη.
hal 9000 εδω ναι ειναι βαλκανια αλλα ειναι και παιξε και γελασε πλεον. ΜΕΜ στην εκαστοτε συγκυρια σημαινει μιλω για αυτην διεξοδικα. Κι αν αυτη ειναι ακόμα και τραγελαφικη. (ακομα πιο δυσκολο λοιπον)
ανεμε, το μεγαλο στην τεχνη επιβαλεται απ τους μεγαλους; δεν ξερω... Ο χορτατος πειναει για μεγαλα αλλης ταξεως ισως. Συφνωνω πως οι μεγαλες συρραξεις εχουν κοπασει, ο εχθρος δεν ειναι ορατος. Γι αυτο ισως ειναι και πιο επικινδυνος σημερα, γιατι ειναι παντου και ενιοτε δε και ελκυστικος.
Γιαννη χολοσκαι, φσικα και ο Ομηρος ειναι ΜΕΜ. βεβια η ελλαδα τοτε ηταν "υπερδυναμη" μην το ξεχνας αν κι εγω δεν ταυτιζομαι με οσα λενε οι δυο φιλοι. Οσο για αυτο που λες " οτι μεγαλα ειναι επειδη βγήκαν μέσα από μια μεγαλειώδη στιγμή και την εξέφρασαν: τη στιγμή όπου ένας λαός ΠΡΩΤΟΤΡΟΜΑΞΕ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ" προσυπογραφω και με τα δυο χερια. Και σημερα δε μας βλεπω και πολυ τρομαγμενους, μαλλον ενταγμενους μας κοβω.
Παρεξήγηση.
Δεν εννοούσα ότι το ο μεγάλο στην τέχνη επιβάλλεται από τους μεγάλους-κυρίαρχους (αν και συμβαίνει και αυτό) αλλά ότι παράγεται από τους μεγάλους. Δεν μιλούσα δηλαδή για τον πολιτιστικό «ιμπεριαλισμό» αλλά για τα εύφορα λογοτεχνικά χωράφια των κυρίαρχων…
σατορι, συμφωνω. Σημερα ειμαστε στην εποχη του Επικαιρου, οχι του Μεγαλου. Κι ομως αυτη ειναι εποχη. και καπως πρεπει να εκφραστει. Ακαμ κι αυτο το μεταιχμιο αν εκφραστει ως αποσταγμα, ως αποτελεσμα μπορει να βγαλει σπουδαια πραγματα.
ανεμε, μορουμε να βρουμε αρκετα παραδειγματα απο "μικρες" λογοτεχνιες που εξεφρασαν μεγαλα πραγματα.
Δεν μπορεί κανείς να το αμφισβητήσει αυτό.
Όμως κι εκεί θα δει ότι το μεγάλο προέρχεται από μια κυρίαρχη τάξη (στον δυτικό κόσμο, την αστική τάξη). Εδώ είχαμε την ατυχία να μην διαθέτουμε αστική τάξη όπως έχει αποδείξει ο Παναγιώτης Κονδύλης. Ούτε κυρίαρχοι λοιπόν (εδώ και 1500 χρόνια –από το Βυζάντιο) ούτε και με κυρίαρχη τάξη εσωτερικά. Διπλά «χαμένοι». Αν βάλουμε τώρα ότι από μια συγκυρία οι ταλαντούχοι 3 γενεών βρέθηκαν στην πλευρά των ηττημένων και ότι αυτοί εξάντλησαν τις δύο ιστορικές και μυθολογικές πηγές (Μικρασιατική και Αντίσταση-Εμφύλιος) της νεώτερης Ελλάδας μέχρι τελευταίας ρανίδας. ΜΕΜ πριν να γυρίσει ο κόσμος ανάποδα, δεν πρόκειται να δούμε!
άνεμε, Όντως αυτή την ατυχία-τύχη που είπε ο Κονδύλης δεν την είχαμε. Τώρα την έχουμε άραγε; Τι ισορροπίες λοιπόν έχουν δημιουργηθεί σήμερα; Κυρίαρχοι δεν είμαστε εδώ και τόσες 100ετιες, αστική παράδοση δεν έχουμε. Το πολύ σημαντικό είναι αυτο που λες, ότι οι ταλαντούχοι 3 γενεών ήταν από την πλευρά των ηττημένων. Αυτή η 3πλη γενιά της ήττας άρδευσε, στεγνώσετε πεδία που είχαν "μυθολογικό" νερό. ΣΗΜΕΡΑ όμως ΜΕΜ τι άραγε να σημαίνει; "Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα" που να μιλάει για "Μεγάλα Ελληνικά Πράγματα του χτες"; η "Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα" που να μιλάει για τα "Μεταίχμιακα Πράγματα του σήμερα"; Δλδ το "Μεγάλο" αφορά αναγκαστικά στο "ιστορικό κοινωνικό μέγεθος" η στο "αληθινό" μέγεθος. Μια "ενδιάμεση" εποχή οπού ολοι μας από πριγκιποπούλα μεσαίων πραγμάτων έχουμε γίνει ιπποκόμοι των ελάχιστων μπορει η όχι να παράξει μεγάλη λογοτεχνία; Το απόσταγμα του "μεταιχμίου" μπορει άραγε να φωτίσει την έλλειψη του Μεγάλου" με "μεγάλο" τρόπο; Κι εάν ναι, δεν θα είναι ο συγγραφεας του υποψήφιος για το "μεγάλο"
Φαντάζομαι να συμφωνείς πως ένα όντως Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα (όπως και κάθε άλλου έθνους τα μεγάλα μυθιστορήματα) θα αντλούσε από το χθες μιλώντας για το σήμερα και ατενίζοντας το αύριο. Δες όμως: του χθες του αλλάξαμε τον αδόξαστο, το σήμερα μας φαίνεται αφόρητο και το αύριο… Αύριο;;;
Θα έκανε μακροβούτια στην ψυχοσύνθεσή μας χωρίς να αγνοεί και την επιφάνεια.
Κύκλους κάνουμε. Ομόκεντρους. Από ένα βότσαλο που πετάχτηκε στη λίμνη μας προ αμνημονεύτων χρόνων.
(Εδώ να διευκρινίσω ότι δεν θεωρώ και μεγάλη τραγωδία το ότι δεν διαθέτουμε Μ.Ε.Μ. στις μέρες μας. Και όχι πάντως τη μεγαλύτερη τραγωδία μας!)
ανεμε, φυσικα και συμφωνω. ετσι οπως τα λες μονο στο αυριο ελπίζουμε... ¨"Κύκλους κάνουμε (Ομόκεντρους) χορευοντας τριγυρω αλλα στο κεντρο βρικσεται και ξερει το Μυστηριο".
Αυτο το Μυστηριο λιγο να προσεγγισουμε...
Φυσικα και δεν ειναι τραγωδια να μεινουμε ανευ ΜΕΜ. Και ΚΕΜ (Καλο Ελληνικό Μυθιστορημα) φτανει...
" Οσο για αυτο που λες " οτι μεγαλα ειναι επειδη βγήκαν μέσα από μια μεγαλειώδη στιγμή και την εξέφρασαν: τη στιγμή όπου ένας λαός ΠΡΩΤΟΤΡΟΜΑΞΕ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ" προσυπογραφω και με τα δυο χερια. Και σημερα δε μας βλεπω και πολυ τρομαγμενους, μαλλον ενταγμενους μας κοβω."
Και εγώ ακριβώς.
Και satori, ναι, αναζητώ τον μύθο όπως ακριβώς το λες. Αλλά δεν νομίζω οτι δεν υπάρχει, νομίζω ότι ακόμη κι αν βρεθεί για κάποιο λόγο τον απολύουμε. Ίσως για τον φόβο που μιλούσα.
Αντίθετα από την απαισιοδοξία των πολλών εγώ βλέπω το Μεγάλο Ελληνικό μυθιστόρημα στην αναφορά στο Γκρέκο, από το Καζαντζάκη. Μία Οδύσσεια στο διάβα της ζωής, μία ποίηση σε πεζό λόγο για απόψεις και γεγονότα. Όλες οι αντιλήψεις που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να δούμε έναν άνθρωπο βαθιά αμφισβητία.
Υπάρχουν μεγάλα ελληνικά μυθιστορήματα. Δεν είναι μόνο μερικά έργα που απλά γράφτηκαν. Βεβαίως δεν είναι ούτε πτωματοφάγος ούτε μηδενιστής. Αλλά δυστυχώς, οι ανησυχίες και οι δυσκολίες άλλων των παλαιότερων εποχών βοήθησαν στη δημιουργία μεγάλων έργων. Σήμερα, χαμένοι περίπου σε μία εκδοτική λογική διασημότητας, χάνουμε την ουσία.
Φυσικά σήμερα το μυθιστόρημα είναι γνήσιος αντικατοπτρισμός της κοινωνίας. Δεν είναι απλά η αντανάκλαση της εικόνας των λίγων εγγράμματων λογίων, αφού οι πολλοί είναι μορφωμένοι και μπορούν και κρίνουν. Είναι όμως το βιβλίο μας και το είδωλο μιας πολιτισμικής παρακμής, μιας κουλτούρας που υποτάσσεται στο σκυλάδικο και στο τηλεοπτικό εύπεπτο υλικό.
Δεν ξέρω, λοιπόν, πόσο εύκολο είναι να δούμε -μέσα στην απομυθοποίηση της εποχή μας και την ερημιά της τηλεοπτικής και μουσικής υποκουλτούρας- ένα μεγάλο μυθιστόρημα.
Αγαπητέ Αλέξη Σταμάτη
Κι εγώ βλέπω ότι το θέμα που έθεσες αγγίζει πολύ κόσμο και έχει αναπτυχθεί ένας ενδιαφέρων και πλούσιος προβληματισμός.
Δεν ξέρω αν αυτό ορίζεται ως «αμερικανικότητα» αλλά διακρίνω το φιλόδοξο εγχείρημα του Ροθ (και αρκετών άλλων πεζογράφων όπως ο Ντελίλλο, Μέιλερ, Απντάικ κ.α.)να αναζητήσουν και να χαρτογραφήσουν την αμερικανική ταυτότητα μέσα από μεγάλες αφηγήσεις. Ασφαλώς οι ήρωες και τα θέματα του Ροθ έχουν πλευρές ανθρώπινες οι οποίες αγγίζουν όλον τον κόσμο. Όμως στο κέντρο της προβληματικής του -τουλάχιστον στην τριλογία- υπάρχουν οι σκοτεινές πλευρές του παρελθόντος όπως ο μακαρθισμός, οι πληγές του Βιετνάμ, ο πουριτανισμός και η υποκρισία της σύγχρονης Αμερικής και βεβαίως κάτι με το οποίο τρέφεται ο πολιτισμός της χώρας του από την εποχή του «Μεγάλου Γκάτσμπυ» του Σκοττ Φιτζέραλντ. Η υπονόμευση του μεγάλου μύθου του «αμερικάνικου ονείρου» δηλ της λατρείας «της σκύλας θεάς της επιτυχίας» και του χρήματος. Συμφωνώ απόλυτα ότι αυτά περνούν –κυριολεκτικά και μεταφορικά- μέσα από το δέρμα των ηρώων. Ο Κόλμαν Σικ του Ανθρώπινου Στίγματος πχ είναι ένας νέγρος και επειδή η καταγωγή του δεν διακρίνεται στο δέρμα του, προσπαθεί να πλασαριστεί ως εβραίος για να κατακτήσει την επιτυχία και την κοινωνία.
Για το θέμα της ελληνικότητας η οποία δεν είναι μια έννοια αιώνια, στατική και αμετάβλητη, ας κρατήσουμε την πολύ ευρύχωρη προσέγγιση του Σεφέρη ότι περιλαμβάνει τα «χαρακτηριστικά των αληθινών έργων που θα έχουν γίνει από Έλληνες» (Δοκιμές Α σελ 480-481).
Για όσους αναφέρθηκαν σχετικά: ο Όμηρος, ο Παπαδιαμάντης, ο Καζαντζάκης, ο Τσίρκας υπήρξαν μεγάλες αφηγήσεις της εποχής τους. Όμως για την Ελλάδα των τελευταίων 40 χρόνων ποιος είναι ο μεγάλος μύθος και ποια η αφήγησή του;
deimo tou politi
"Δεν ξέρω, λοιπόν, πόσο εύκολο είναι να δούμε -μέσα στην απομυθοποίηση της εποχή μας και την ερημιά της τηλεοπτικής και μουσικής υποκουλτούρας- ένα μεγάλο μυθιστόρημα. "
μα ακριβως εδω ειναι το μεγαλ στοιχημα. Σημερα που δεν υπαρχουν μεγαλες συγκρουσεις, που το τοπίο δεν "βοηθάει" στην αναπτυξη μυθου. Ιδου ενα ερωτημα:
τελικα ικανη και αναγκαια συνθηκη ειναι το μεγαλο μυθιστορημα να αντανακλα μια μεγαλη εποχη, η ειναι σε θεση , ακομα και μεσα απο αυτη την "ενδιαμεση" κατασταση που ζουμε, να φωτισει διαχρονικα ζητηματα που ξεπερνουν την συγκυρια;
Ο Κόλμαν Σικ του Ανθρώπινου Στίγματος πχ είναι ένας νέγρος και επειδή η καταγωγή του δεν διακρίνεται στο δέρμα του, προσπαθεί να πλασαριστεί ως εβραίος για να κατακτήσει την επιτυχία και την κοινωνία."
Μιλατε για το "Ανθρώπινο Στίγμα" ενα Μεγαλο Αμερικανικο Μυθιστορημα. Για να σκεφτουμε κατι αιρετικό. Οπου Κολμαν Σλικ βαλτε εναν αλβανο γ γενιας που στο μελλον γινεται πανεπιστημιακός στην ελλαδα του 2015 οπου Αμερικη βαλτε Ελλαδα, οπου Φιονα Φαρλι βαλτε μαι ταλαιπωρημενη γυναικα των συνοικιων, οπου τον βετερανο αντρα της βαλτε εναν πρωην τροφιμο φυλακων Αλικαρνασού. και οπου Ροθ βαλτε την καλυτερη μας πενα, οποιον νομιζετε. Θα "δουλευε" ποτε ένας τετοιος μυθος στα καθ υμας;
"Για να σκεφτουμε κατι αιρετικό. Οπου Κολμαν Σλικ βαλτε εναν αλβανο γ γενιας που στο μελλον γινεται πανεπιστημιακός στην ελλαδα του 2015 οπου Αμερικη βαλτε Ελλαδα, οπου Φιονα Φαρλι βαλτε μαι ταλαιπωρημενη γυναικα των συνοικιων, οπου τον βετερανο αντρα της βαλτε εναν πρωην τροφιμο φυλακων Αλικαρνασού. και οπου Ροθ βαλτε την καλυτερη μας πενα, οποιον νομιζετε. Θα "δουλευε" ποτε ένας τετοιος μυθος στα καθ υμας;"
Επακριβώς αυτή είναι η ανάλυση. (Τουλάχιστον περί μύθου.)
Οπότε λοιπόν:
Κάτω από στενή δραματουργική σκοπιά αυτός ο μύθος θα μπορούσε να σταθεί και μάλιστα με στέρεα θεμέλια.
Αν προσθέσουμε τους ψυχολογικούς κόσμους των ηρώων θα μπορούσε να σταθεί ακόμη περισσότερο.
Διατάσσοντας επίσης την αφήγηση έτσι ώστε ν' ανέβει η αγωνία, να κρατήσει τον αναγνώστη ως τέλους με αμείωτο το ενδιαφέρων, να πάλι το μυθιστόρημα να στέκεται γερά.
Στο τέλος, όμως, με όλη την κατασκευή απαστράπτουσα κι έτοιμη για τον πάγκο και την βιτρίνα, η ερώτηση θα ερχόταν μόνη της:
Οι επιλεχθέντες ήρωες και το επιλεχθέν story έχουν το μέγεθος και το ειδικό βάρος του τραγικού για την Ελλάδα όπως είχαν οι ήρωες του "Ανθρώπινου Στίγματος" για την Αμερική;
Φίλε άνεμε είπες,
"Αν βάλουμε τώρα ότι από μια συγκυρία οι ταλαντούχοι 3 γενεών βρέθηκαν στην πλευρά των ηττημένων και ότι αυτοί εξάντλησαν τις δύο ιστορικές και μυθολογικές πηγές (Μικρασιατική και Αντίσταση-Εμφύλιος) της νεώτερης Ελλάδας μέχρι τελευταίας ρανίδας. ΜΕΜ πριν να γυρίσει ο κόσμος ανάποδα, δεν πρόκειται να δούμε!"
1. Πρώτον δεν πιστεύω οι δύο μυθολογικές πηγές (όπως πολύ καλά τις ονομάζεις) έχουν εξαντληθεί. Αυτό που πιστεύω ότι έχει γίνει είναι πως ότι έχει ανακαλυφθεί είτε από προσωπική βιωματική εμπειρία του κάθε αφηγητή/μυθιστοριογράφου είτε από αφηγήσεις τρίτων έχει ανα-αφηγηθεί με έναν τρόπο. Την διαλεκτική. Κι αυτή στραβή.
Οπότε, δεν χρειάζεται να γυρίσει ο κόσμος ανάποδα για το Μ.Ε.Μ...
Α και κάτι άλλο που σκεφτόμουν:
Το Μ.Ε.Μ μπορεί να έχει ήδη γραφτεί. Υπάρχει κάποιος που μπορεί να το αξιολογήσει τώρα;
Παράδειγμα;
Αγαπητέ Αλέξη, άνοιξες ένα τεράστιο ζήτημα, που θα αποτελούσε υλικό για μια έρευνα είτε σε εφημερίδα είτε σε περιοδικό. Διαβάζοντας τα σχόλια των φίλων, διαπίστωσα ότι πήραν "στραβό" δρόμο. Εσύ το θέτεις ξεκάθαρα και το ζητούμενο εντοπίζεται στην εξήγηση/ανάλυση/ερμηνεία του όρου "ελληνικότητα", που έχει απασχολήσει και στο παρελθόν λογοτεχνικούς κριτικούς αλλά και κοινωνιολόγους. Εδώ, καταρχήν, υπάρχει μια ανεπαρκέστατη θα έλεγα μελέτη της νεοελληνικής ιδιαιτερότητας και ίσως μια ανεπαρκής επιστημονική τεκμηρίωση. Είναι απαραίτητο να ξέρουμε τι είναι και τι εννοούμε με τον όρο "ελληνικότητα", ώστε να είμαστε σε θέση να μιλάμε για να μιλάμε για "πεμπτουσία της ελληνικότητας". Το "Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα" σύμφωνα με τη (μηχανιστική) σύγκριση με τα έργα των Twain, Melville, Fitzgerald, Faulkner, Vonnegut κ.α. δεν υπάρχει. Υπάρχουν σπουδαία ελληνικά μυθιστορήματα (θ' αποφύγω εδώ τα ονόματα), αλλά δεν είμαι βέβαιος ότι καλύπτουν όλο το φάσμα των στοιχείων εκείνων που προσιδιάζουν στην ιδιοσυγκρασία, στους αγώνες και την αγωνία των Ελλήνων, στα μαρτύριά τους κ.λπ. Δεν θέλω να υπαινιχθώ "ελληνοκεντρισμούς" και άλλα ηχηρά παρόμοια, αλλά η κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα του Έλληνα είτε αστός είτε μικροαστός είτε εργάτης είτε αγρότης είναι αυτός, έχει φορτιστεί με μια τυπολογία που ξεπερνάει μερικές φορές τις εθνο-εγερτήριες κραυγές. Αυτά προς το παρόν και τα ξαναλέμε. Φιλικά, Νίκος Λ.
Post a Comment