Στέφανος Δάνδολος: "Το αγόρι στην αποβάθρα"

Συνέντευξη στον Αλέξη Σταμάτη για το "Διαβάζω"

O Στέφανος Δάνδολος έχει ένα νέο βιβλίο. Ο τίτλος είναι «Το αγόρι στην αποβάθρα» και το περιεχόμενο θα εκπλήξει τους φίλους του συγγραφέα που θα περίμεναν κάτι σχετικό με τα δυο τελευταία ογκώδη του μυθιστορήματα, τον «Νέρωνα» και τους «Νάρκισσους και Κανίβαλους». Ο Δάνδολος υιοθετεί εδώ τη φωνή ενός δεκατριάχρονου παιδιού που βρίσκεται στο επίκεντρο μιας ταραχώδους εποχής σε έναν ταραχώδη τόπο. Η γνωριμία του με τον κύριο Άκερμαν, τον παράξενο ένοικο του εβδόμου ορόφου της πολυκατοικίας του, θα του αποκαλύψει πράγματα που ποτέ του δεν θα μπορούσε να φανατιστεί. Αν και το βιβλίο είναι σχεδόν μισής έκτασης από τα προηγούμενα του, ο συγγραφέας «παιδεύτηκε» πολύ. Γνωρίζοντας τον, ξέρω ότι ήταν ένα σημαντικό στοίχημα για εκείνον να δοκιμάσει κάτι εντελώς καινούργιο. Φρονώ ότι το πέτυχε.


Στέφανε πες μου δυο λόγια για το κεντρικό θέμα του βιβλίου σου;
Είναι η πορεία του Γιούρι, ενός σημερινού δεκατριάχρονου προς τη λύτρωση, την κάθαρση. Το έργο διαδραματίζεται σε ένα προάστιο μεταναστών που φλέγεται, χωρίς να κατονομάζεται. Παραπέμπει στο Παρίσι, ωστόσο θα μπορούσε να είναι οπουδήποτε. Μέσα από τη γνωριμία του με έναν παράξενο ένοικο, τον κύριο Άκερμαν που μένει στην πολυκατοικία του, ο Γιούρι θα ανακαλύψει ότι η σπουδαιότερη επανάσταση είναι η τρυφερότητα.
Δηλαδή πρόκειται για ένα πολιτικό βιβλίο;
Στη βάση του ναι. Δεν είναι όμως καταγγελτικό. Είναι ένα βιβλίο άθεο, ανθρωποκεντρικό, μέσα στο περιθώριο και στη μοναξιά.
Το σκηνικό παραπέμπει άμεσα στα σύγχρονα γκέτο των μεγαλουπόλεων. Προφανώς ενυπάρχει το ζήτημα της παγκοσμιοποίησης.
Φυσικά και ναι. Επέλεξα ως σκηνικό ένα τέτοιο γκέτο επειδή ήθελα να δείξω ότι το καλό ριζώνει εκεί όπου οι περισσότεροι έχουν χάσει κάθε ελπίδα.
Ο φορέας αυτού του «καλού» είναι ο πιτσιρίκος;
Είναι, αλλά όχι μόνο αυτός. Το πρόσωπο κλειδί είναι ο κύριος Άκερμαν, ο ένοικος του εβδόμου ορόφου ο οποίος κρύβει ένα φοβερό μυστικό. Όταν ο Ακερμαν θα το αποκαλύψει στον Γιούρι, ο αναγνώστης θα βρεθεί σε μια γέφυρα που ενώνει το εικοστό με τον εικοστό πρώτο αιώνα.
Διαβάζοντας το βιβλίο σου είχα την αίσθηση ότι ο κάθε ένας χαρακτήρας κατά κάποιο τρόπο εκπροσωπεί και τον δικό του αιώνα.
Ο κύριος Άκερμαν εκπροσωπεί τον αιώνα του Άουσβιτς και της εποχής της ναζιστικής αγριότητας. Ο Γιούρι, το παιδί του γκετο, έναν αιώνα διαφορετικών παθών, που όμως ριζώνουν στην ίδια αιτία: τη μοναξιά και την αποξένωση.
Πιστεύεις δηλαδή ότι οι αγριότητες του Β παγκόσμιου πολέμου είχαν σαν αιτία και την αποξένωση;
Έχουν σχέση με την όρια της ανθρώπινης ψυχής, με όσα ο απομονωμένος απελπισμένος άνθρωπος μπορεί να κάνει όταν παρασυρθεί από το κακό. Αντίστοιχα παραδείγματα βλέπουμε και σήμερα, μόνο που είναι πιο συγκαλυμμένα και politically correct..
Σαν να λεμέ τότε ο «εχθρός» τότε είχε πρόσωπο, ήταν ορατός, ενώ τώρα είναι διάφανος, αόρατος, είναι παντού…
Ακριβώς. Αυτός ο εχθρός είναι σήμερα ο εαυτός μας. Στο βιβλίο αυτόν ακριβώς τον εχθρό προσπαθούν να δαμάσουν τόσο ο Γιούρι όσο και ο κύριος Άκερμαν, ο καθένας με τον δικό του τρόπο. Ο καθένας από την πλευρά του επιχειρεί να ξορκίσει τους δαίμονες του, σε μια διαδικασία που στο κείμενο την ονομάζω «ξεχιόνισμα».
Το βιβλίο είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, από την πλευρά του παιδιού. Μάλιστα έχεις υιοθετήσει έναν λόγο συγχρόνου έφηβου, με την σχετική αργκό κλπ. Ποσό εύκολο σου ήταν να μπεις στο πετσί ενός τέτοιου χαρακτήρα;
Το πιο δύσκολο συγγραφικό εγχείρημα που έχω βιώσει ποτέ. Μου πήρε πολύ καιρό για να καταφέρω να βρω τη «φωνή». Φαντάσου το προηγούμενο μου μυθιστόρημα, τον «Νέρωνα», τον έγραψα σε πολύ μικρότερο διάστημα και μιλάμε για ένα βιβλίο λυρικό, με μεγάλες προτάσεις και έκταση 500 σελίδων.
Πραγματικά παρατηρώ έναν εντελώς διαφορετικό χειρισμό του υλικού σου – σε συνθετικό και γλωσσικό επίπεδο - σε σχέση με τον «Νέρωνα» αλλά και με τους «Νάρκισσους και Κανίβαλους». Ήταν μια αλλαγή πλεύσης για σένα;
Ναι, ήταν ένα στοίχημα με τον εαυτό μου. Να προσπαθήσω να εκφραστώ πιο λιτά, σε μικρότερη έκταση, πιο ουσιαστικά. Και ταυτόχρονα να μπορέσω να υπηρετήσω περισσότερο τη δομή, κάτι που ήταν απαραίτητο γιατί το συγκεκριμένο βιβλίο έχει κάποιες ιδιομορφίες, διαδραματίζεται στο μεγαλύτερο του μέρος σε κλειστό χώρο, σε σύντομο χρονικό διάστημα και διαθέτει λίγα πρόσωπα. Επομένως έπρεπε να διαχειριστώ το υλικό μου με μεγαλύτερη λεπτότητα με ρίσκο αλλά και με θυσίες.
Δηλαδή «σκότωσες τα αγαπημένα» σου που λένε;
Έφτασα και σ’ αυτό το σημείο. Το βιβλίο αυτό κάποια στιγμή μου έγινε σχεδόν… εφιάλτης. Το έχω ξεκινήσει 3 φορές με διαφορετικό τρόπο. Την πρώτη φορά διαδραματιζόταν στο Ισραήλ, τη δεύτερη φορά ήταν σε τρίτο πρόσωπο, ώσπου έφτασα να πατήσω delete σε δουλειά έξι μηνών, δηλαδή πέταξα κάπου 30.000 λέξεις…
Δηλαδή μιλάμε όχι για δολοφονία, αλλά για «μαζική εκτέλεση αγαπημένων»! Κάτι άλλο: Ο τίτλος – το αγόρι στην αποβάθρα – που αναφέρεται;
Αναφέρεται σε μια σημαντική ανατροπή στο τέλος του βιβλίου, για ένα αγόρι στην αποβάθρα του Άουσβιτς που κάνει μια κίνηση ανθρωπιάς απέναντι στον δυνάστη του.
Όντως στο κείμενο μιλάς αρκετά για το δίπολο θύμα – θύτης.
Είναι ένα από τα βασικά ζητήματα που τίθενται στο βιβλίο. Αλλά μέσα από μια συνθήκη ακραία, κάτι που αρχικά το φοβόμουν. Πιστεύω όμως ότι υπήρξαν ίχνη ανθρωπιάς ακόμα και στα πιο βάρβαρα καθεστώτα. Ανάμεσα στα θύματα και στους θύτες αναπτύχθηκαν απροσδόκητες σχέσεις. Υπάρχουν πλείστα όσα σχετικά παραδείγματα στην ιστορία.
Στο βιβλίο υπάρχουν ιδιαιτέρα έντονα σχόλια για σχεδόν όλες τις θρησκείες. Σε προβληματίζει η πιθανή αντίδραση κάποιων αναγνωστών;
Όχι. Για μένα οι θρησκείες – οι κατεστημένες θρησκείες- είναι οργανωμένες εταιρίες κηρυγμάτων. Προσοχή, δεν μιλώ εδώ για τη πίστη. Σέβομαι την πίστη του καθενός. Όμως αυτό που λέω ουσιαστικά στο βιβλίο είναι ότι τον Θεό τον αναζητούμε σε λάθος μέρος. Δεν είναι εκεί ψηλά. Μπορεί να είναι ανάμεσα μας στο πρόσωπο ενός ανθρώπου.
Όλο και περισσότεροι Έλληνες συγγραφείς, κυρίως νέοι, στρέφουν την «κάμερα» προς το μεγάλα παγκόσμια γεγονότα. Αυτό έχει δημιουργήσει κάποια αρνητικά σχόλια, ότι δηλαδή δεν ενδιαφέρονται και πολύ για τα «του οίκου τους». Τι πιστεύεις;
Δεν πιστεύω ότι κλείνουμε τα μάτια σε όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα. Το αντίθετο. Απλώς προσπαθούμε να τα δούμε μέσα από μια πιο σφαιρική οπτική. Εξ άλλου είτε το θέλουμε είτε όχι είμαστε η γενιά της παγκοσμιοποίησης. Ο κόσμος υπάρχει διαρκώς δίπλα μας, παντού. Δεν μπορείς να τον αγνοήσεις. Εξ άλλου η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία έχει χορτάσει ομφαλοσκόπηση νομίζω…

Το βιβλίο του Στέφανου Δάνδολου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτης.