Το μυθιστόρημα το προερμηνευμένο και η λυρική χρυσαλλίδα

Λέει κάπου ο Ερνέστο Σάμπατο:
"Στον σύγχρονο κόσμο που τον έχει εγκαταλείψει η φιλοσοφία, που τον έχουν κατακερματίσει οι εκατοντάδες επιστημονικές εξειδικεύσεις, μας έμεινε το μυθιστόρημα ως έσχατο παρατηρητήριο απ' όπου μπορείς να αγκαλιάσεις την ανθρώπινη ζωή σαν σύνολο".

Από το ασήμαντο, την αιφνίδια πυκνότητα των στιγμών, ως το οικουμενικό που αναδύεται από το τοπικό, το μυθιστόρημα ανοίγει την κουρτίνα του σκηνικού των εργασιών της ζωής και μέσα από νεες ανακαλύψεις προχωρά σε ενα κληροδοτημένο από τους μεγάλους συγγραφείς δρόμο . Ούτε τα "how to write" , ούτε οι -ισμοί, ούτε τα e-books δεν θα το αγγίξουν. Σε μια εποχή που όλα είναι προ-ερμηνευμένα, εκεινο που θα ξεχωρίσει είναι εκεινο που θα μιλήσει για τον κόσμο αντι-λυρικά, αντι-στρατεύμενα, αντι"μοντερνα" (και αντι-μεταμοντέρνα"). Εκείνο που θα μιλησει για τον κόσμο, όχι για την ερμηνεία του.

Εκείνο που εννοώ λέγοντας για αντιλυρικό μυθιστόρημα, έχει να κάνει με την προσέγγιση του Κούντερα όταν μιλάει για την "λυρική" ηλικία, την ηλικία που το άτομο μένει συγκεντρωμένο σχεδόν αποκλειστικά στον εαυτό του και δεν κρίνει καθαρά το τι γίνεται γύρω του.
Αν ξεκινήσουμε, λέει ο Κουντερα, από αυτη την υπόθεση, η μετάβαση από την ανωριμότητα στην ωριμότητα, είναι η υπέρβαση της λυρικής στάσης. Μιλώντας για το μυθιστόρημα, συνεχίζει, η γένεση μιας υποδειγματικής αφήγησης εμφανίζεται σαν η ιστορία μιας μεταστροφής: ο μυθιστοριογράφος γεννιέται από τα ερείπια του λυρικού του κόσμου.

Πρόκειται για άποψη που προσωπικά την βρίσκω κρυστάλλινη στην σαφήνεια της και την έχω ζήσει - βασανιστικά - στο πετσί μου. Προερχόμενος από την ποίηση - την οποία ουδέποτε εγκατέλειψα, - έφερα σε ένα ειδικά μυθιστόρημα μια αύρα "ποιητική", "λυρική", απότοκο μιας περιόδου όπου ο ευατός ήταν ο αποκλειστικός (άρα και υποκειμενικός) κριτής. Καποια στιγμή, και με την συνδρομη μιας αρνητικης κριτικής του Δ. Κουρτοβικ που τόσο με βοήθησε, κατάλαβα ότι ήμουν σε λάθος δρόμο.
Η αντιλυρική μεταστροφή, λέει πάλι ο Κουντερα, αποτελεί θεμελιώδη εμπειρία στο βιογραφικό ενός μυθιστοριογράφου. Μόλις απομακρυνθεί λίγο από τον εαυτό του και τον δει από απόσταση, μένει κατάπληκτος που δεν είναι εκείνος που νόμιζε ότι είναι. Ύστερα από αυτη την εμπειρία ξέρει πλέον ότι κανείς μας δεν είναι εκείνος που νομίζει ότι είναι και είναι έτοιμος να μιλήσει για την "καρδιά των πραγμάτων".
Όταν ο Φλωμπερ έγραφε στα 27 του τον "Πειρασμό του Αγίου Αντωνίου" και τον διάβαζε στους φίλους του - ένα βιβλίο, όπου όπως έλεγε τότε, είχε βάλει όλη του την ψυχή, όλη του την "μεγάλη σκέψη" - εκείνοι τον παρότρυναν να απαλλαγεί από τις "ρομαντικές εξάρσεις" του και τις "μεγάλες λυρικές χειρονομίες". Ο Φλωμπέρ (σοφά ποιών) τους άκουσε και τρία χρόνια αργότερα άρχισε να γράφει την "Μαντάμ Μποβαρί". Ένα βιβλιο με ένα θέμα κοινότοπο, που άλλαξε την ιστορία του πεζού λόγου. Ηταν 30 ετών, κατάλληλη ηλικία για να σκίσει την "λυρική χρυσαλλίδα" του...

ΥΓ. Υπ όψη, όσα αναφέρονται πιο πάνω αφορούν αποκλειστικά στο μυθιστόρημα. Στην ποίηση, ο λυρισμός είναι άλλη (υπέροχη) ιστορία.