My American trip (κεφ. 30)

My American trip (κεφ. 30)
www.thea.gr

My American trip (κεφ. 30)

---

Mε αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του «Αμερικάνικη Φούγκα», το οποίο απέσπασε το Διεθνές Βραβείο Λογοτεχνίας του Αμερικανικού Ομοσπονδιακού Ιδρύματος Τεχνών, ο συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης διέσχισε την Αμερική απ’ άκρη σε άκρη το 2008. Φανατικός ταξιδιώτης και όχι τουρίστας, κάθε εβδομάδα καταγράφει στο thea τις εμπειρίες του από εκείνο το ταξίδι ζωής- και παίρνει και εμάς μαζί του.

---

9.10. 2008

Next stop. Βoston. Ταξιδεύω με το αγαπημένο Amtrak. Το πιο κουλ μέσον. Στο IPod ακούω το Midnight Rambler των Rolling Stones:
Did you hear about the Midnight Rambler?
He 'll leave his footprints up and down your hall
Did you hear about the Midnight Rambler?
Did you see me make my midnight call

Το τραγούδι είναι για τον Στραγγαλιστή της Βοστόνης. Ανάμεσα στις 14 Ιουνίου του 1962 και τις 4 Ιανουαρίου 1964, δεκατρείς μοναχικές γυναίκες στην ευρύτερη περιοχή της Βοστόνης έπεσαν θύματα είτε ενός serial killer, είτε, πιθανότατα, περισσότερων. Αν και κανείς δεν δικάστηκε επίσημα ως ο Στραγγαλιστής της Βοστόνης, το κοινό πίστεψε πως ήταν ο Albert DeSalvo. Ποτέ δεν αποδείχτηκε όμως ότι εντέλει ήταν αυτός.

Από το παράθυρο χάζευα το τοπίο και θυμήθηκα και την ταινία με τον πρόσφατα αποδημήσαντα Τόνι Κέρτις. Όμως γρήγορα παράτησα συνειρμούς, μουσικές και ταινίες κι άνοιξα το βιβλίο που ‘χα αγοράσει στην Πρόβιντενς. Christopher Lasch: The culture of narcissism.

Ένα βιβλίο, όχι πρόσφατο, αλλά γραμμένο το… 1979! Εκεί, στο μάτι του κυκλώνα, καθώς τα ουτοπικά οράματα των σίξτις διαλύονταν μέσα στο «personal growth» λάιφσταιλ των σέβεντις, μέσα στο χάος και την καπιταλιστική Αμερική. Το βιβλίο εξηγεί εξαιρετικά το πως η κουλτούρα της «οργανωμένης καλοσύνης» της παραδοσιακής αμερικανικής οικογενειακής δομής παρήγαγε ένα τύπο ανθρώπου που ο συγγραφέας χαρακτηρίζει κλινικά ως «παθολογικά ναρκισσιστή». Για τον Lasch, η παθολογία αντιπροσωπεύει μια υπερυψωμένη εκδοχή της πραγματικότητας…

Θυμάμαι πόσο είχα εντυπωσιαστεί τότε από όσα έγραφε. Και είναι φοβερό πως ξανακοιτάζοντας τα αναδρομικά , είναι σχεδόν προφητικά. Ο «ναρκισσιστής» άνθρωπος όπως τον περιγράφει ο Lash, όχι μόνο κατέκλυσε την Αμερική αλλά πήρε και ένα υπερατλαντικό όχημα κι έφτασε ως εμάς. Να δούμε ποιος θα είναι ο επόμενος «ανθρωπότυπος» που θα τον διαδεχτεί... Ιδού μερικά, πολύ ενδιαφέροντα κομμάτια από το βιβλίο του.

{…} Πολλά έχουν γραφτεί για τα σημάδια μιας νέας ζωής στις ΗΠΑ. Ωστόσο, αυτό εδώ το βιβλίο περιγράφει ένα τρόπο ζωής που πεθαίνει – την κουλτούρα του ανταγωνιστικού ατομισμού, η οποία, στην παρακμή της, ώθησε τη λογική του ατομισμού στο ακρότατο όριο ενός πολέμου όλων εναντίον όλων, την αναζήτηση της ευτυχίας στο αδιέξοδο της ναρκισσιστικής ενασχόλησης με τον εαυτό. Οι στρατηγικές της ναρκισσιστικής επιβίωσης αυτοπαρουσιάζονται σήμερα σαν χειραφέτηση από τις κατασταλτικές συνθήκες τού παρελθόντος, γεννώντας έτσι μια «πολιτιστική επανάσταση» που αναπαράγει τις χειρότερες όψεις τού καταρρέοντος πολιτισμού, τον οποίον ισχυρίζεται ότι κριτικάρει.

{…} Ο ίδιος ο homo economicus έδωσε τη θέση του στον ψυχολογικό άνθρωπο των καιρών μας – το τελικό προϊόν τού αστικού ατομισμού. Ο νέος ναρκισσιστής δεν ζει υπό το δέος της ενοχής αλλά τού άγχους. Δεν επιζητεί να επιβάλλει τις βεβαιότητές του στους άλλους αλλά να βρει ένα νόημα στη ζωή. Απελευθερωμένος από τις δεισιδαιμονίες τού παρελθόντος, αμφιβάλλει ακόμα και για την πραγματικότητα της ύπαρξής του

{…} Κτητικός, με την έννοια ότι οι πόθοι του δεν έχουν όρια, δεν συσσωρεύει αγαθά και προμήθειες για να εξασφαλίσει το μέλλον του, όπως έκανε ο κτητικός ατομιστής της πολιτικής οικονομίας τού 19ου αιώνα, αλλά απαιτεί άμεση ικανοποίηση και ζει σε μια κατάσταση ανησυχίας και μόνιμα ανικανοποίητης επιθυμίας.

{…} Ο ναρκισσιστής δεν ενδιαφέρεται για το μέλλον, διότι, εν μέρει, ενδιαφέρεται ελάχιστα για το παρελθόν. Τού είναι δύσκολο να εσωτερικεύσει συνειρμούς χαράς ή να πλάσει ένα απόθεμα αγαπητικών αναμνήσεων με τις οποίες θ’ αντιμετωπίζει το επόμενο μέρος της ζωής του, το οποίο στην καλύτερη περίπτωση τού προκαλεί πάντοτε θλίψη και πόνο. Σε μια ναρκισσιστική κοινωνία –μια κοινωνία που δίνει πρωταρχική θέση και ενθάρρυνση στα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά-, η πολιτισμική αποσύνθεση τού παρελθόντος δεν αντανακλά μόνο την ένδεια των παλαιών ιδεολογιών, που έχασαν την επαφή τους με την πραγματικότητα και εγκατέλειψαν την προσπάθεια να την κυριαρχήσουν, αλλά και την ένδεια της εσώτερης ναρκισσιστικής ζωής.

{…} Το να ζεις για τη στιγμή έγινε το κυρίαρχο πάθος [στις ΗΠΑ] – να ζεις για τον εαυτό σου, όχι για τούς προγόνους σου ούτε για τούς επιγόνους σου. Χάνουμε τάχιστα την αίσθησή μας της ιστορικής συνέχειας, την αίσθηση ότι ανήκουμε σε μια διαδοχή γενεών που κατάγονται από το παρελθόν και ανοίγονται στο μέλλον.

{…} Το σύγχρονο κλίμα δεν είναι θρησκευτικό αλλά θεραπευτικό. Σήμερα, οι άνθρωποι δεν πεινούν για προσωπική σωτηρία αλλά για αίσθημα, στιγμιαίες ψευδαισθήσεις, ατομικό ευ ζην, υγεία και ψυχική ασφάλεια.

{…} Η ρήξη με την Ευρώπη, η κατάλυση της προέλευσής μας και η χαλάρωση των οικογενειακών δεσμών, έδωσαν λοιπόν υπόσταση στην (έστω και απατηλή σε τελική ανάλυση) πίστη των Αμερικανών ότι είναι ο μοναδικός λαός στον κόσμο που μπορεί να γλυτώσει από τη συντριπτική επιρροή τού παρελθόντος. Φαντάστηκαν, όπως το έλεγε ο Τοκβίλ, ότι «ολόκληρη η μοίρα τους είναι στα χέρια τους».

Albert DeSalvo

Christopher Lasch: The culture of narcissism

{…} «Ο ρους του χρόνου διαρρηγνύεται ανά πάσα στιγμή και η σειρά των γενεών σβήνει. Εκείνοι που ήρθαν πριν, γρήγορα ξεχνιούνται. Για εκείνους που θα έρθουν μετά, δεν έχουνε καμιά ιδέα. Το ενδιαφέρον του Αμερικανού περιορίζεται σ’ εκείνους που έχουν άμεση σχέση με τον εαυτό του».

{…} Η ατροφία των παλιότερων παραδόσεων αυτο-βοήθειας διέβρωσε τον καθημερινό ανταγωνισμό στη μια περιοχή μετά την άλλη, και έκανε το άτομο να εξαρτάται από το Κράτος, τη Συντεχνία και άλλες γραφειοκρατίες. Ο ναρκισσισμός εκπροσωπεί την ψυχολογική διάσταση αυτής της εξάρτησης. {…} Για το ναρκισσιστή ο κόσμος είναι ένας καθρέφτης, ενώ ο παλαιός ατομιστής έβλεπε τον κόσμο σαν μια κενή ερημιά που θα μπορούσε να διαμορφώσει ο ίδιος όπως ήθελε.

{…} Οι σημερινοί Αμερικανοί δεν παρωθούνται από μια αίσθηση απεριόριστης δυνατότητας αλλά από την κοινοτοπία της κοινωνικής τάξης πραγμάτων

{…} Νιώθουν να κατακλύζονται από μια εκμηδενιστική ανία, όπως τα ζώα εκείνα που τα ένστικτά τους έχουν αλλοιωθεί από μια χρόνια αιχμαλωσία.

{…} Ακόμα και οι συζητήσεις παίρνουν τη μορφή «εξομολογήσεων» {…} Το ίδιο και η λογοτεχνία {…} Οι σημερινοί συγγραφείς προσπαθούν να γοητεύσουν τον αναγνώστη παρά να τον πείσουν. {…} Οι «εξομολογήσεις» των σημερινών συγγραφέων είναι αξιοσημείωτες μόνο για την απίστευτη κοινοτοπία τους.

{…} Η απορρόφηση στον εαυτό απομονώνει τούς εύπορους Αμερικανούς από τις φρικαλεότητες που συμβαίνουν τριγύρω τους, και τούς διευκολύνει να καθησυχάζουν την ταραγμένη τους συνείδηση.

{…} Στην πραγματικότητα, η λατρεία της intimacy δεν προέρχεται από μια κατάφαση της προσωπικότητας αλλά από την κατάρρευσή της.

{…} Η θεωρητική αυστηρότητα δίνει τη θέση της σε εύκολα ηθικά σλόγκαν και συναισθήματα.

{…} Παρ’ όλο που ο ναρκισσιστής μπορεί να λειτουργήσει μέσα στον καθημερινό κόσμο και συχνά γοητεύει άλλους ανθρώπους (κυρίως με την ψευτο-επίγνωση του εαυτού του, δηλαδή την απορρόφησή του στον εαυτό του), η απαξίωσή του των άλλων, μαζί με την απουσία κάθε περιέργειας για τους άλλους, φτωχαίνουν την προσωπική ζωή του και ενδυναμώνουν το υποκειμενικό του αίσθημα της κενότητας.

{…} Η ιδεολογία της απατηλά οπτιμιστικής, ατομικής ανάπτυξης, υποκρύπτει μια βαθιά απελπισία και παραίτηση. Είναι η πίστη εκείνων που δεν έχουν πίστη.

Με αυτά και με αυτά έφτανα στη Βοστόνη. Στην πόλη για την όποια ο μαέστρος του νουάρ Raymond Chandler έχει πει «I guess God made Boston on a wet Sunday». Μόνο που έφτανα Πέμπτη και η μέρα ήταν ηλιόλουστη.

Photos: credit visualphotos.com